Roman

Julie Otsuka:

Svømmerne

Omsett av Ika Kaminka
Forlaget Oktober

Minnet er den uhandgripelege etterdønningen av røynda, og nokre gonger av illusjonar. Somme minne kan formidlast gjennom språket, andre er av ein slik art at språket til vanleg ikkje kan gripa dei. Då kan ein freista å finna opp eit nytt språk, eller ein ny måte å nytta det på. Dette siste tykkjer eg amerikanske Julie Otsuka får til, i ei bok som imponerer i smått og stort.

Otsuka skriv ikkje forteljande, slik at setningar og avsnitt er kopla i serie og rører seg frametter lineært. Stilen er tidt opplistande, der den eine korte setninga etter den andre tek til med dei same orda. Her møtest protokollføring, bokføring og parallellkopling i ein særeigen inventarlistestil som underleg nok er både opplysande, interessant og rett og slett god lesnad. I nokre passasjar kjem setningane meir etter kvarandre, men med innskot av replikkar i kursiv og utsegner i parentes, oftast i presens, i ein musikalsk og presis skriftleg presentasjon av munnleg tale.

Hobbysymjarar

Først i boka er teksten skriven i første person fleirtal, det er eit kollektiv som uttalar seg, den som fører ordet kan vera kven som helst av personane som vert presenterte, men lesaren oppdagar at det finst eitt unnatak, den personen som det oftast vert referert til, Alice, som ikkje hugsar så godt. Alle i dette kollektivet er hobbysymjarar som dyrkar fritidsaktiviteten sin i eit underjordisk basseng. Her lister Otsuka opp både personlege eigenskapar, bassengkutyme, symjestilar, yrkesbakgrunnar og mykje anna, i ein mangfaldig heilskap som på fascinerande vis utgjer eit samfunn.

Alle har eitkvart anna å gå til oppe i verda utanfor, dei høyrer berre saman i bassenget og kjenner tydelegvis sterk tilknyting til symjehallen. Ein dag vert det så oppdaga ein sprekk i botnen, og straks er dette noko alle er opptekne av. Seinare kjem det fleire sprekkar til, men ingen kan forklara årsaka, eller implikasjonane. Derimot går det slik at symjehallen etter ei tid vert stengd, og framhaldet av boka konsentrerer seg om ei kvinne som lir av demens, og det er nok Alice, som truleg har mykje sams med mor til forfattaren.

Alice er av japansk ætt, og ho og familien hennar vart internert i USA under krigen. Otsuka syner oss berre små glimt av dette, og skriv vidare slik at lesaren lyt dikta opp det meste sjølv, sjølv om diktinga ikkje er heilt fri, men meir av typen painting by numbers.

Stor leseoppleving

Likevel er det ei stor oppleving å lesa denne boka, ho er original og subtil på ein måte som høver framifrå med dei små glimta me får av familierelasjonane til ho som etter kvart overtek som ei slags forteljarrøyst, etter at kollektivet, som ho ikkje var ein del av, er oppløyst. Truleg har ho lyst til å ha eit nært og godt tilhøve til mora, men kulturen i familien vil ikkje tillata mykje intimitet, korkje i språk eller handling.

Sinnet til mora er like mykje i oppløysing som kollektivet av hobbysymjarar var. Sprekkane i bassenget er kan hende å sjå som forvitringa av nærminnet til Alice, heilskapen og den einskilde er i same prosess, samfunnet og individet løyser seg opp og vert borte. Sorga i dette, og i erkjenninga av det, kjem fram i passasjar som er gripande utan sentimentale verkemiddel, og ein sit att etter lesinga og kjenner at ein har vore med på noko storarta, og at boka fortener stor merksemd og respekt.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.