Roman

Maria Sand:

Malurtveien 10

Oktober

Eg har aldri tenkt over at ordet ro er eit homonym, altså at ordet eigentleg er fleire ord med fleire tydingar. Når eg slår opp ordet i ordboka, får eg faktisk heile fem ulike treff. I Maria Sands andre roman er det dette med å finne ro og å ro ein båt som fleire gongar gjentek seg, og kanskje er det nettopp dette meditative ved å bruke årene romanfigurane treng meir av.

Tak etter tak

Teksten krinsar rundt fem generasjonar på ulike stader på Austlandet. Tittelen på romanen er henta frå ei adresse i Bærum der mormora og morfaren til eg-personen Mi bur. Mi er mykje der i barndommen då foreldra hennar, i likskap med fleire i familien, jobbar innan teater og er mykje bortreiste frå leilegheita på Frogner.

I eit nydeleg anslag blir vi tatt med heilt tilbake til 1925 der vi treffer Agnes, oldemor til Mi. Kvar morgon ror ho, i eigen båt, over sjøen, eller havet, som Mjøsa òg blir kalla i romanen, til skulen der ho jobbar og snart skal oppleve eit traume ho aldri kjem over: at ein av elevane hennar dør i skulegarden. Dotter til Agnes, eller mormor til Mi, skal òg oppleve eit liknande traume.

I tekstens notid finn vi Mi, som bur i Svartskog med mann og barn og strevar med det småbarnsmødrer flest strevar med, men òg med meir enn det. I likskap med dei andre kvinnene i familien er ho svært engsteleg av seg; det er som om det ligg i DNA-koden, saman med ei nyve i panna og ein søvnløyse som får dei til å ligge og sjå i taket, «tak etter tak».

Alt heng saman

Kapitla vekslar mellom å fortelje historiene til Agnes og Mi. Maria Sand gjer nokre originale grep for å på eit vis sy saman forteljingane om dei to kvinnene. For det første vekslar ho mellom presens og preteritum, nærleik og avstand, på ein nesten umerkeleg måte. Eg veit faktisk ikkje om eg ville lagt merke til det om eg las boka utan kritikarbrillene på. Det er svært elegant gjort. I tillegg lar ho Mi få hoppe inn i forteljinga om Agnes, altså får vi plutseleg eit eg inn i ei tredjepersonsforteljing, utan at det verkar rart. Men samstundes er det ikkje slik at alt går i eitt; språket er noko annleis når vi er i 1925 enn når vi er i notid. Men alt heng unekteleg saman, det trur eg er eit viktig poeng for forfattaren.

Eg les òg innhaldet som ein måte å vise samanhengar. Barn og vaksne går litt i eitt, og romanpersonane elles òg. Det er store likskapar mellom kvinnene, og det er som om alle er lenka saman og fødde til å li same lagnad med angst og ulukker. Kan hende fleire rolege robåtturar kunne gjort livet enklare for nokre av dei.

Gjennomarbeidd

Eg tar meg i å tenke at boka er noko melodramatisk; det er nesten noko overnaturleg over kor mykje som går i arv her, og eg synest at forfattaren gaper over bitte litt for mykje elles òg.

Men aller mest sit eg att med ei sjeldan god oppleving. Eg opplever boka som veldig nær og nesten nødvendig; det skal ikkje forundre meg om Malurtveien 10 er ei adresse forfattaren kjenner godt. Malurtveien 10 er ein rik og inderleg roman som òg er gjennomarbeidd i språk og form.

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar og fast bokmeldar i Dag og Tid.