Roman

Camilla Bøksle:

Det er vakrest når det skumrer

Solum /
Bokvennen

Birger Torgaard Bøksle (1920–2017) var ein kjend person i Kristiansand, biletkunstnar og livsnytar med særleg sans for poesi og patosfylt deklamasjon, skal ein tru barnebarnet Camilla Bøksle, som har skrive roman om bestefar sin og slekta fleire ledd bakover gjennom heile 1900-talet.

Det heile startar med at bestefaren får inndratt sertifikatet grunna høg alder, og at barnebarnet deretter får overta bilen og nærast blir som privatsjåfør å rekne. Saman fartar dei rundt i Kristiansand og nærområdet på kafear, konditori og kjøpesenter mens dei snakkar om livet til bestefaren slik han sjølv minnest det, og slik ho tolkar det. Det er ingen pikante detaljar eller store skandalar å hente fram, meir minne i nokså kronologisk rekkjefølgje, med avsporingar, digresjonar, plutselege innfall, desorienterte spørsmål og eit korttidsminne som stadig vekk blir skrudd av og på. Det er både sjarmerande og rørande.

Kunstnardraum

Bestefarens store sorg er at han aldri fekk brukt dei kunstnarlege evnene sine. I staden enda han opp som «en uforløst kunstnersjel i grå postmesterfrakk». Kanskje var han for sjølvkritisk til eige arbeid, kanskje mangla han sjølvtillit, kanskje kom han aldri innanfor hos dei kunstnarane han søkte kontakt med – det vere seg Grøstad-brørne i Telemark, Sverre Hjertsen eller Kjell Nupen. Han fekk respons, men kom seg ikkje vidare. Først i ein alder av 86 år debuterte han med separatutstilling i Agder Kunstsenter.

Men Camilla Bøksle er ikkje ute etter å løfte bestefaren fram som ein misforstått og oversett kunstnar, ho har større interesse for mennesket Birger Bøksle: ein varm, kjærleg og krevjande bestefar som ho først blir skikkeleg kjend med det siste leveåret, mens ho skriv notat og referat av samtalane dei fører om livet og døden og det som ventar med utgangspunkt i diktet «Det er vakrast när det skymmer» av Pär Lagerkvist.

Nære

Styrken i romanen er det nære forholdet som veks fram mellom ein bestefar og eit barnebarn. Ein kan alltids plassere teksten som røyndomslitteratur, ikkje av det kritiske slaget med påfølgjande familiefeidar og alt det der, men som ein tekst som ser dei lange linene i ein familie der oppturar og nedturar vekslar om å ha merksemda til forteljaren.

Camilla Bøksle skriv godt, ho kjenner verkemidla og veit å trykke til der det ofte gjer vondt, både hos seg sjølv og hos bestefaren. Gjennom heile romanen kling diktet til Pär Lagerkvist som eit ekko og minner oss om tida vår på jorda: «Allt är mitt, och allt skall tagas från mig,/ inom kort skall allting tagas från mig./ Träden, molnen, marken där jag går./ Jag skall vandra – / ensam, utan spår.»

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.