Roman

Simen B. Hagerup:

Jordverv

Kolon forlag

«Det einaste som gjer livet mogleg, er ei konstant og utoleleg uvisse: å ikkje vite kva som kjem til å hende», skal Ursula Le Guin ha sagt. Den amerikanske fantasy- og science fiction-forfattaren er høgt elska over heile verda, og eit naturleg førebilete for dei som skriv i desse sjangrane.

Å ikkje vere føreseieleg er ein god regel i all kunst, men samstundes må ei soge ha ein indre logikk som er til å gripe for lesaren. I Jordverv går Hagerup særs langt i å bryte med lesarforventningar. Stundom gjer det plottet i romanen hans meir forvirrande enn lokkande.

Universale krefter

Her er mange fantasy-element å fryde seg over: oppdikta språk og folkeslag, overnaturlege myteliknande skapnader, reiser mot ukjende mål med store farar som må møtast undervegs. Eit anna essensielt element er kampen mellom gode og vonde krefter. Ei viktig kjelde til visdom og magi i dette universet er dei såkalla entelekiane, ei slags universalkraft som finst i alt. Omgrepet er henta frå dei gamle grekarane.

Heltinna er utradisjonell. Tatjana er ei litt sliten kvinne i sekstiåra. Vi får ikkje vite mykje om jordlivet hennar, anna enn at ho har eit mislykka ekteskap bak seg og har mista eit kjært barnebarn. I første scene i boka plumpar ho uti ei myr på ein skogstur. Når ho får drege foten opp av myra, har verda rundt henne skifta form, farge, lukt og smak.

I dette totalt framande universet er ho sjølvsagt til å byrje med ein grønskolling, alt er like underleg og oppsiktsvekkande for henne som for lesaren. Heltinna kjem likevel ganske raskt inn i forholda, godt hjelpt av den sympatiske Simita. Praktisk nok snakkar han eit portugisisk-liknande språk som er fullt ut forståeleg for Tatjana, som har studert nettopp dette språket.

Så langt så godt. Universet er originalt, detaljert og rikt, tidvis morosamt, oftare skremmande. Fantasyforfattarar har ein kjærleik for naturfolk. I Jordverv møter Tatjana fleire ulike klansamfunn som lever tett på naturen, med sin religiøse kultus, sine gleder og sorger. Det ville ikkje vore fantasy om dei ikkje også hadde magi, og eitt eller fleire monster. Her er det ein menneskeetande kjempetiger, Abulek. Det andre og langt farlegare monsteret er, som heltinna, ein innvandrar frå vår eiga jord.

Brot på brot

I tråd med sjangertropane drep Tatjana Abulek, men hos Hagerup gir ikkje dette henne nokon særmerkt posisjon. Utetter i lesinga erfarer lesaren gong på gong at forventningar og lesarkontraktar blir brotne. Etter kvart går fascinasjonen over i irritasjon over alle innfalla som verkar meir eller mindre tilfeldige – kanskje særleg fordi så lite skjer med kjenslene til Tatjana undervegs.

Dei mest grufulle opplevingar etterlèt henne fullstendig urørt. Då blir også lesaren mindre gripen. Mot slutten får forteljinga retning att, men det lange midtpartiet som er prega av uforståeleg og bestialsk vald, er vanskeleg for lesaren å gripe, enn seie like.

Likevel: Ein fantasyroman er ein like sjeldan som kjærkomen fugl i det norske litterære landskapet, og romanen har kvalitetar nok til at eg kjem til å følgje med på reisa. Visstnok er romanen den første i ein romanserie. Kvifor har ikkje forlaget merkt boka med dette? Det ville gjere lesaren meir tolerant overfor alle innfalla undervegs som no blir hengande i lufta.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er lektor, forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.