Roman

Anne Karin Fonneland:

Sognerosa

Kapabel Forlag

Anne Karin Fonneland har skrive ei bok som tar utgangspunkt i livet til bestemora hennar, Ingeborg Kristine Havneraas, som vart fødd på 1880-talet. Romanen er dikta rundt Ingeborgs liv, frå ho er lita jente til ho giftar seg cirka 20 år gamal.

Forfattaren har brukt historiske kjelder i ei forteljing der det både er autentiske og oppdikta personar og hendingar. Boka skildrar bygdelivet rundt førre hundreårsskiftet i Sogn, først og fremst på Vangsnes og i Balestrand. Livet bestod av tungt kroppsarbeid frå morgon til kveld for både menn og kvinner. Kvinnelivet var dessutan ekstra stridt, med alle barnefødslane som tærte på kropp og sinn. Sjukdom råka og kverka både barn og vaksne. På denne tida var det heilt vanleg å døy av influensa og meslingar i tillegg til den lumske tuberkulosen. Mor til Ingeborg, Brita, er den personen som framstiller dette elementet tydelegast i boka.

Alvor og von

Fonneland har absolutt dette alvoret med, men legg likevel meir vekt på dei lysare og meir håpefulle sidene ved livet, naturleg nok, då det er den første delen av Ingeborgs liv vi får her. Vi følgjer ungjenta først heime på garden i det vesle samfunnet på Vangsnes. Om lag 15 år gamal får ho kome «ut i verda». Ferda går ikkje lenger enn til Sogndal, men opphaldet på «jentekurset» på det som i dag er kjent som Sogndal folkehøgskule, blir skilsetjande for Ingeborg. Ho kjenner det som at ho «blir opna sakte». Her får ho nye vener og låner og les mange bøker. Ingeborg er ei ungjente som hungrar etter meir kunnskap.

Impulsar utanfrå får ho også i Balestrand, som ho vitjar jamleg. Her er turistnæringa på fullt inntog. Både utlendingane og byfolka frå Bergen har andre skikkar og talemål. Balestrand er ein viktig plass for Ingeborg fordi det er der bestevenninna Lovise bur, ei jente som har eit litt vanskelegare utgangspunkt enn Ingeborg i livet: Ho er «uekte» barn.

Noko flatt

Ingeborg kjenner at ho vil noko meir i livet enn det foreldra har fått ut av sitt, med det evige arbeidet på garden og med alle barna. I etterordet fortel Fonneland at slik vart det: Ingeborg Kristine Havneraas skal ha vore den første næringsdrivande kvinna i Sogn og Fjordane.

På framsida av boka er det eit lite portrettfoto av hovudpersonen, og ein kan nesten sjå at ho må ha vore ei bestemt ung kvinne. Denne sterke viljen skriv Fonneland godt fram. Sidan bestemora har sett eit eige merke etter seg i historia, tykkjer eg det er litt synd at Fonneland gir seg før dette tar til. Kanskje vil ho skrive eit band nummer to?

Til å byrje med var boka tung å kome inn i. Familien til Ingeborg har særs mange medlemer, og mange med same namn, slik tradisjonen jo ofte var. At heile soga er fortald i presens, er òg noko som – kanskje motsett av siktemålet – gjer det krevjande å få tak på handlinga. Det blir noko flatt. Nesten alt blir dessutan sagt rett ut her. Ein saknar meir undertekst.

Etter kvart trer likevel først og fremst Ingeborg tydeleg fram som eit menneske med ei levande innside. Portretta av henne og av ei tid som verkar fjern for oss i dag, blir i dei beste delane av boka til levande og rike skildringar med pålitelege detaljar og mykje bakgrunnskunnskap.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast bokmeldar i Dag og Tid.