Sakprosa

Mina Gerhardsen:

Å lykkes med taler. En håndbok for deg som vil skrive engasjerende taler og holde inspirerende foredrag.

Res Publica 2018

Overraskande bøker vert gode vener. Denne synte seg å ikkje vere nok ei overflatisk bok med råd og utkropne PR-triks, noko eg fyrst trudde og var budd på å slakte nådelaust. Eg vart straks fengsla, humra over attkjennlege situasjonar, lun humor og sjølvironi, og hadde glede og nytte av lesinga.

Mina Gerhardsen åtvarar med rette mot utslitne sitat og slagord. I staden viser ho sjølv sitatkunst – med glimt frå interessante talar og frå analytikarar. Ho demonstrerer at det er mogleg å gje etisk høgverdig rådgjeving til allslag folk som har bodskapar å kome med, eller ta del i samfunnet med framlegg og kommentarar.

Situasjonsmedvit

Då eg handfór boka, såg ho ut til å handle om talaren, og eg sukka: Atter ei bok om korleis du skal selje deg og varene dine. Men tvert om: Vi vert systematisk klokare om kvifor talaren må vere truverdig, kompetent, ha greie på sakene ho/han vil formidle, og ikkje minst respektere tilhøyrarane sine – utan å frykte dei.

Utan å brikje med det har forfattaren betre teoretisk grunnlag og meir praktisk røynsle enn mange. Så har ho då også vore taleskrivar og faktafinnar for sentrale politikarar. Konsentrasjonen om korleis talaren sjølv opplever oppgåva si og rolla si før, under og etter talen, er både sjeldan innsynsrik og verdfull.

Ikkje minst er påpeikinga av situasjonsmedvitet viktig. Det kjem ikkje av seg sjølv. På førehand må ein kjenne staden og tilhøva, ein må vite kva verkemiddel og utstyr ein kan nytte, ein må kjenne publikum (for ikkje å verke dum), ein kan ikkje alltid lite på arrangøren og ein må difor ha både plan B og C i påkomande tilfelle.

Stoisk tradisjon

Her kviler boka medvite eller umedvite på den viktigaste retoriske tradisjonen: Den stoiske. Denne filosofien har støtt føresett mot og kraft i kamp for idear og saker, og då er ikkje hovudmålet å gå til åtak med alle middel for å nedkjempe motstandaren. Fyrst og sist må ein ha sjølvkontroll og dermed påverke kjenslene i debattforumet eller salen eller dei media projiserer, så talaren ikkje øydelegg sine eigne mål og méd, både bodskapen og seg sjølv, undervegs.

Vert råda i boka fylgde, får vi ikkje mange nye bløffete, gnålete eller inkjeseiande talarar, snarare fleire som satsar ære og omdømme på å forbetre kvaliteten på diskusjonar. Boka gjorde meg så letta og glad at eg gjerne tilrår henne for studentar, lærarar, organisasjonsfolk, tillitspersonar, festtalarar og andre. Fylgjer de desse råda, gjer de bryllaupa morosamare, doktormiddagane mindre strevsame og politiske møte meir spennande.

Bjørn Kvalsvik
Nicolaysen

Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap ved Universitetet i Stavanger og fast skribent i Dag og Tid.