Engelsk elegi
Vaughan Williams’ strykekvartettar har meir melodi enn harmoni.
Den engelske komponisten Ralph Vaughan Williams (1872–1958). Måleri av Gerald Festus Kelly (1879–1972).
CD
Ralph Vaughan Williams:
String Quartets
Verdi Quartett. CPO 2024
Til liks med dei engelske komponistkollegaane sine i fyrste helvta av 1900-talet skreiv Ralph Vaughan Williams relativt lite kammermusikk. I strykekvartettforma komponerte han ikkje meir enn at alt passar på éin CD – i alt tre stykke, der berre dei to siste er nummererte. Ensemblet Verdi Quartett gjev oss på denne plata eit interessant innblikk i ei relativt ukjend side av Vaughan Williams’ produksjon, for det er hovudsakeleg som orkester- og korkomponist han blir hugsa.
Kvartettane blei til over eit tidsspenn på nærare femti år. Stilen utviklar seg mykje, men det typisk engelsk-elegiske er alltid til stades. Dei er alle i moll, og det er melodiane snarare enn harmoniane som driv satsane framover. Eit anna typisk engelsk trekk er rytmikken, som har noko abrupt og asymmetrisk ved seg. Dette kan førast attende til to inspirasjonskjelder som Vaughan Williams’ ausa or livet ut: den engelske folkemusikken, og den engelske renessansemusikken, nærare bestemt verka frå Tudor-tida.
Rebelsk
I den unummererte Strykekvartett i c-moll (1898) kjem Tudor-preget til uttrykk i tredjesatsen «Allegretto», som er ein høfleg-aristokratisk menuett med eit snøgt og dansande, fugeaktig midtparti. Verket blei til mot slutten av studietida, og sjølv om her er mange interessante musikalske idear, tykkjer eg at komponisten slit med å «lodda» ideane godt nok saman til heilskaplege satsar. Særleg overgangane mellom temaa verkar påklistra.
Der er likevel noko ærleg og ikkje lite rebelsk ved uttrykket, for Ralph Vaughan Williams distanserer seg tydeleg frå den tysk-romantiske 1800-talsmusikken han var ala opp med på Royal College of Music i London.
Franske fargar
Ei løysing på «det tyske problemet» i musikken som også fleire norske komponistar tydde til før fyrste verdskrigen, var å venda seg mot Frankrike. Strykekvartett nr. 1 i g-moll (1909) er eit resultat av studietida hans i Paris hjå Maurice Ravel, som lærte han å komponera «komplekst, men ikkje komplisert». «Ravel synte meg korleis ein komponerer med farge og ikkje med liner; det var ei skakande oppleving brått å sjå alle kunstnarlege problem frå eit heilt anna perspektiv», sa Vaughan Williams seinare.
Kvartetten er spennande, sjølv om han framleis er som ei kunstnarleg legering av ulike stilar som ikkje har storkna heilt. Finalesatsen «Rondo capriccioso» fungerer best, og Verdi Quartetts livfulle framføring er framifrå. Ein verkeleg personleg tone høyrer eg likevel ikkje før i Strykekvartett nr. 2 i g-moll (1944). Den avvekslingsrike heilskapen overtyder, for det elegisk engelske blir her konfrontert med ru, kontinental modernisme.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Ralph Vaughan Williams:
String Quartets
Verdi Quartett. CPO 2024
Til liks med dei engelske komponistkollegaane sine i fyrste helvta av 1900-talet skreiv Ralph Vaughan Williams relativt lite kammermusikk. I strykekvartettforma komponerte han ikkje meir enn at alt passar på éin CD – i alt tre stykke, der berre dei to siste er nummererte. Ensemblet Verdi Quartett gjev oss på denne plata eit interessant innblikk i ei relativt ukjend side av Vaughan Williams’ produksjon, for det er hovudsakeleg som orkester- og korkomponist han blir hugsa.
Kvartettane blei til over eit tidsspenn på nærare femti år. Stilen utviklar seg mykje, men det typisk engelsk-elegiske er alltid til stades. Dei er alle i moll, og det er melodiane snarare enn harmoniane som driv satsane framover. Eit anna typisk engelsk trekk er rytmikken, som har noko abrupt og asymmetrisk ved seg. Dette kan førast attende til to inspirasjonskjelder som Vaughan Williams’ ausa or livet ut: den engelske folkemusikken, og den engelske renessansemusikken, nærare bestemt verka frå Tudor-tida.
Rebelsk
I den unummererte Strykekvartett i c-moll (1898) kjem Tudor-preget til uttrykk i tredjesatsen «Allegretto», som er ein høfleg-aristokratisk menuett med eit snøgt og dansande, fugeaktig midtparti. Verket blei til mot slutten av studietida, og sjølv om her er mange interessante musikalske idear, tykkjer eg at komponisten slit med å «lodda» ideane godt nok saman til heilskaplege satsar. Særleg overgangane mellom temaa verkar påklistra.
Der er likevel noko ærleg og ikkje lite rebelsk ved uttrykket, for Ralph Vaughan Williams distanserer seg tydeleg frå den tysk-romantiske 1800-talsmusikken han var ala opp med på Royal College of Music i London.
Franske fargar
Ei løysing på «det tyske problemet» i musikken som også fleire norske komponistar tydde til før fyrste verdskrigen, var å venda seg mot Frankrike. Strykekvartett nr. 1 i g-moll (1909) er eit resultat av studietida hans i Paris hjå Maurice Ravel, som lærte han å komponera «komplekst, men ikkje komplisert». «Ravel synte meg korleis ein komponerer med farge og ikkje med liner; det var ei skakande oppleving brått å sjå alle kunstnarlege problem frå eit heilt anna perspektiv», sa Vaughan Williams seinare.
Kvartetten er spennande, sjølv om han framleis er som ei kunstnarleg legering av ulike stilar som ikkje har storkna heilt. Finalesatsen «Rondo capriccioso» fungerer best, og Verdi Quartetts livfulle framføring er framifrå. Ein verkeleg personleg tone høyrer eg likevel ikkje før i Strykekvartett nr. 2 i g-moll (1944). Den avvekslingsrike heilskapen overtyder, for det elegisk engelske blir her konfrontert med ru, kontinental modernisme.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Fargerikt om tolsemd
Me får garantert høyra meir til komponisten Eilertsen.
Birger Emanuelsen har skrive både romanar, essay og sakprosa etter debuten i 2012.
Foto: Christopher Helberg
Endringar til godt og vondt
Birger Emanuelsen skriv om folk slik at ein trur på det.
Me drog til månen av di det var teknologisk mogleg. Eit strålande døme på det teknologiske imperativet. Her vandrar astronaut Buzz Aldrin frå Apollo 11 rundt og les sjekklista si på venstre arm på ekte ingeniørvis.
Kjelde: Nasa
Teknologisk imperativ!
«Birkebeinerne på ski over fjellet med kongsbarnet».
Foto: Morten Henden Aamot
Eit ikonisk stykke kunst er kome heim
Medan gode krefter arbeider for å etablere eit museum for kunstnarbrørne Bergslien på Voss, har den lokale sparebanken sikra seg ein originalversjon av eit hovudverk av målaren Knud Bergslien.
Frå rettsoppgjeret i Trondheim etter krigen. Henry Rinnan på veg inn i tinghuset i Trondheim 30. april 1946.
Foto: NTB
Rett i fella
Nikolaj Frobenius tar seg altfor godt til rette i kjeldematerialet. Rinnan-romanen hans er både problematisk og uinteressant.