Verda er full av god film. Dei beste filmopplevingane i 2022 kom frå mange land. Eitt skil seg likevel ut. Eg kunne lett ha tatt med fire filmar frå Iran på lista mi. Det blir med to, og heiderleg omtale til Asghar Farhadi og Ali Abbasi.

Kvinne

For ein kar utan interesse for kongehus er Spencer av Pablo Larraín ei overrasking på lista. Chilenaren er alltid knallsterk på form. Den frie fiksjonen om den siste jula prinsesse Diana hadde med kongefamilien, er eit skarpt portrett. Ein annan favoritt, Jonas Carpignano, fullbyrda trilogien sin frå Calabria med Chiara, ei medrivande skildring av dottera til ein mafioso lågt på rangstigen.

Ei ny stemme er den kurdiske debutanten Kurdwin Ayub frå Austerrike. Bak sløret er ei nydeleg forteljing om ei tenåringsjente, full av nye perspektiv, friske figurar, ungdommeleg stil, liv og sjarm. Maryam Moqadam og Behtash Sanaeeha leverte eit klassisk iransk drama som tok pusten frå meg i Uten skyld, om ei kvinne som finn ut at mannen blei feilaktig avretta.

Liv

Meir Iran. Panah Panahi er sonen til den fengsla legenda Jafar. Hans debut, Veien videre, osar av sjarm, humor og livsvilje, trass i mørke skuggar. Det står heller ikkje på talent eller humør i hjartevarme Ali & Ava av britiske Clio Barnard. Sjeldan såg ein så mykje kjærleik og von i film om livet i Bradford.

Det er livleg i Ferskenlunden i Catalonia av Carla Simón òg, sjølv om solcellepanela truar med å ta livet av det tradisjonsrike jordbruket. Miljøskildringa er varm og ven. Belgiske Lukas Dhont har laga ein av dei mest hjarteskjerande og vakre filmane i år. I Close møter me to bestevenner som begynner på ungdomsskulen, eit liv med mindre fridom.

Fridom

Eg kan knapt minnest filmar som er så frie i handsaminga av sjangerkonvensjonar som Everything Everywhere All at Once av Daniel Kwan og Daniel Scheinert frå USA. Ein så hemningslaus actionfilm skal du leite lenge etter. Det er herleg å ha det så gøy på kino.

Den filmen som vekte sterkast kjensler i meg i år, var Memory Box av Joana Hadjithomas og Khalil Joreige. Lengt etter fridom under borgarkrigen i Libanon blir skildra i ein grenselaus leik med format og sjangrar. Eg smelta i kinosetet slik rullane i filmen smelta. Tårene fossa.

Vestnorsk

Det blei fukt i augekroken under bergenske Krigsseileren av Gunnar Vikene òg. Sterkt handverk i alle ledd ber ei kjenslemessig sterk reise. Skepsisen til krigsfilmbonanza måtte vike. På heimebane var denne eit høgdepunkt. Ros òg for kreativt overskot og mot til siddisfilmen Thomas mot Thomas og sunnmørske A Human Position.

Jamvel hovudstaden leverte framifrå underhalding med Syk pike. På iransk nivå er vi likevel ikkje.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor i latin-
amerikansk kultur og historie ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.