Drama

Regi: Jonathan Glazer

The Zone of Interest

Med: Christian Friedel, Sandra Hüller, Freya Kreutzkam
Kinofilm

Frå 1940 til 1943 var Rudolf Höss (Friedel) tilsett som kommandant i konsentrasjonsleiren Auschwitz, der han hadde hovudansvaret for utrydding av jødar. Han og kona Hedwig (Hüller) og fem ungar bur i ein flott villa med tenestefolk, vegg i vegg med leiren. Der går dagane sin vande gang, sjølv om dei har utfordringar som familiar flest. Huff.

Sjølvpisk

Regissør Jonathan Glazer spyr ikkje ut filmar, og når han omsider kjem med ein ny, er det ikkje lett å føreseia kva stil og tema han tek for seg. Engelskmannen stod for ein av mine favorittar på tidleg 2000-tal, gangsterfilmen Sexy Beast (2000), og eg såg nyleg Under the skin (2013) – ein slags alienthriller av overnaturleg karakter, så ulik den før nemnde at eg aldri ville gjetta det var same opphavsperson.

Og så kjem altså dette rolege, historiske dramaet, basert på ei historie av Martin Amis, rett nok med gjenkjennelege grafiske og musikalske grep. Under the skin var tydeleg ein metafor for framandgjering og utanforskap, på same måte som The Zone of Interest tydeleg symboliserer kva menneska er villige til å sjå gjennom fingrane med. Filmen baserer seg på historiske personar, men handlar det ikkje eigentleg om oss sjølve? Det vrir seg i magen av tanken.

«Går det an å få ein knyttneve i magen i sakte film?»

Kvardagsnazisten

Også nazistane var gode foreldre, eller tenkte at det var slitsamt å flytta heim når ein hadde slått seg ned ein plass, eller følte frustrasjon over å skifta jobb når dei meistra den dei hadde.

Psykopatar i barndomen plagar gjerne dyr, men Hitler elska hunden sin, også Rudolf i filmen elskar dyr. Det er liksom noko forsonande i at ein er glad i dyr, då har ein utvikla empati. Kva skjer når menneske blir rekna som mindre viktige enn dyr? Dehumanisering er kanskje det farlegaste eit menneske kan stå overfor. Når Rudolf forhandlar om krematorieomnar, blir kroppane omtala som «ladningar», det heile dreiar seg om betre yting og effektivisering.

Og kva gjer mor og kona Hedwig oppi alt dette? Ho ordnar i huset, kommanderer tenestefolka rundt og kosar seg i hagen som ho sjølv har planlagt. I bakgrunnen høyrest geværskot og skrik, akkurat lågt nok til å ikkje forstyrra idyllen.

Banial

Er The Zone of Interest genial eller banal? Du skal vera god for å ikkje tenka på Arnulf Øverland sine ord om å ikkje tola så inderleg vel. Det handlar nok ikkje om 1-prosenten i verda, dei som er så rike at dei kan kjøpa seg vekk frå alle suter og sorger, sjølv om eg helst vil at det er dei regissør Glazer meiner.

Og særleg Sandra Hüller i rolla som Hedwig balanserer godt det smålege og likevel forståelege i det å ha kome frå små kår til endeleg å få ein del av kaka, kor langt inne det sit å skulla gje det frå seg.

Går det an å få ein knyttneve i magen i sakte film? Det blir ikkje trykt på dei store kjenslemessige knappane, lydsporet får ikkje tårene til å strøyma – det er heilskapen og det ekkelt menneskelege som skakar mest. Eg kan jo håpa på at det kjem ei røys briljante filmar i 2024, men det vil overraska meg om dei kjem til å vippa The Zone of Interest ut av topp ti-lista, for å seia det slik. For ein film!

Brit Aksnes

Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast film­meldar i Dag og Tid.