Lytt til artikkelen:

THRILLER/DRAMA

Regi: Alejandro
Landes

Monos

Med: Sofia Buenaventura, Julián Giraldo, Karen Quintero, Julianne Nicholson

I forblåste colombianske fjell held ein gjeng ungdommar til som geriljasoldatar med ansvar for eit gissel frå USA. Ein dag kjem ein overordna frå Organisasjonen innom med kua Shakira, som dei skal passe på. Hard trening er blanda med både kreativ og brutal leik. Konflikten kan kome kva tid som helst. Ein kan forvente vald.

Rambo

Monos er stilisert og storslagen. Stadene dei har filma, er spektakulære. Fjella med brutale betongkonstruksjonar er majestetiske. Frodig regnskog og elvar i strie straumar gjev tett og klam klaustrofobisk desorientering. Fargetonane er til å nyte, anten det er grove gråtonar og gul mose eller eirgrøne blad. Mørke og kaldt ljos vekslar. Kameraet trekker seg ut for overblikk og distanse eller er heilt tett på andleta. Militær kroppsøving er koreografert så det minner om dans à la Beau travail av Claire Denis.

Rollebesetninga er slåande god. Kvart eit andlet, kvar ein kropp er uendeleg uttrykksfulle. Dei aller fleste er ferskingar, men dei gjer rollene strålande sårbare. Namna Rambo, Lady, Boom-boom, Ulven og Smurfen grensar mellom anonymiseringa av geriljasoldatar og barnleg leik med filmreferansar.

Fyller du femten år, får du femten piskeslag. Ikkje nett det ei quinceañera, ei jente som fyller 15 år, drøymer om. Ingen blondekjolar er å sjå, men kjønn finst mellom konvensjon og fridom. Kostyme og andre attributt gjer sitt til eit fantasifullt uttrykk som skrir over grenser også med tanke på sjanger. Dei heile er eit eventyr, ein fabel eller eit mareritt med røter i ei røynd som er rå og uroande, ute av verda.

Boom-boom

Lydbiletet er formidabelt. Viss du ikkje har høyrt om Mica Levi, må du notera deg namnet. Ho skapte djup uro med musikken sin i Under the Skin av Jonathan Glazer og blei nominert til Oscar for elegante, triste tonar i Jackie av Pablo Larraín. Monos har den mektigaste filmmusikken ho har laga så langt. Leiken og mørket spelar mot kvarandre. Spekteret spenner mellom forstyrrande plystring, episke fløyter, dystopiske synthesizerar og drønnande mørk perkusjon. Historiske hint til lyden av den episke musikken til det tyske bandet Popul Vuh til filmen Aguirre – Guds vreide synest å vake under.

Vakre taparar

Heilskapen er hypnotisk. Eg sitra av spenning gjennom filmen. Ein får sympati for heile gjengen, sjølv om dei gjer rotne ting. Svik og splid har gjeve referansar til Fluenes herre.

Monos har mykje å melde, men geriljagruppa synest å ha gløymt ideologien sin. Ingen kjem ut som vinnarar i ein slik borgarkrig. Monos er ei emosjonell påkjenning som riv i hjarta utan å vere sentimental eller melodramatisk. Ei mengd augneblinkar er høgst minneverdige.

Regissøren Alejandro Landes har laga eit vakkert og smart verk. Han viser stor kjærleik til film som kunstart så vel som til dei mange som tapar i konflikten som har herja i Colombia i seksti år, og på mange måtar held fram etter fredsprisen. Denne filmen må du sjå på kino.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor i latinamerikansk kultur og historie ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.