Drama

Regi: Alice Diop

Saint Omer

Med: Kayije Kagame, Guslagie Malanda, Xavier Maly
Kinofilm

Professor Rama (Kagame) reiser til den vesle byen Saint-Omer nord i Frankrike for å vera tilskodar i rettssaka mot unge Laurence Coly (Malanda), som er tiltala for å ha drepe den 15 månader gamle dotter si ved å etterlata henne i strandkanten så ho drukna.

Hard kost

Heilt frå starten er det tydeleg at Rama har eit heller problematisk forhold til mor si. Den fortutla gamle dama stryk intenst teppet som dekkjer den mørke skinnsofaen i den vesle leilegheita, pynta med suvenirar frå heimlandet Senegal, foto av Rama og systrene som ungar og ymse krimskrams.

Både ei geografisk reise og ei klassereise skil mor og dotter, og gjennom kornete videoopptak frå då Rama var ung, ser me tydeleg at mora har slite med meir enn berre å tilpassa seg ein ny kultur. Psykisk sjukdom bryr seg ikkje om landegrenser, dei får berre ulike namn. Dette skal gå igjen, også i rettssaka.

Dette er regissør Alice Diops spelefilmdebut, men det er tydeleg at ho har fartstid som dokumentarist. Så er også Saint Omer basert på ei ekte rettssak, som Diop var til stades i, i 2016. Ein kan dermed trygt kalla filmen sannkrim, i den grad delvis fiksjonalisering kan godkjennast, og det meiner eg det kan. Filmen har også ein del grep frå sannkrimens største plattform, podkasten.

Store delar av filmen kviler på kvinna i vitneboksen som over lange strekk fortel kva som har skjedd, utan innblanding, dialog eller effektar. Det er som med høgtlesing – ein skapar seg vel så sterke bilete i hovudet som dei filmskaparane hadde framkalla på film. Også Laurences måte å snakka på ber ekstra dimensjonar. «Ho snakkar som ein roman av Marguerite Duras», fortel Rama.

Fransken som blir snakka i Senegal, er også meir gamaldags og arkaisk, slik ein ofte ser med kolonialiserte land som tek til seg maktspråket. Dermed blir det poetiske problematisk, og det stoppar ikkje der – for Laurence var eigentleg på veg til mastergrad då ho vart gravid, så korleis kan eit opplyst, utdanna menneske ta livet av sitt eige barn?

Lag på lag

Ai, ai, det er eigentleg svimlande mange lag i Saint Omer – di meir noko blir påpeika, di fleire lag kjem til syne under. Det er også modig av regissøren Diop å tora nærma seg stereotypiar som hekseri og det at eldre, kvite franskmenn får seg unge, svarte elskarinner. Det er likevel ingenting pikant eller sensasjonelt i måten dette blir formidla på.

Også faren til det døde barnet får talerett og maktar nyansera forholdet deira, slik at ein ikkje så lett kan kategorisera, verken han eller henne. Ikkje at han framstår spesielt sympatisk, men han framstår menneskeleg, noko som ikkje er udelt verken det eine eller det andre. Det same gjeld Laurence, som sjølvsagt fort kunne vorte vridd til at me føler anten overdriven empati eller antipati for ei som kanskje har teke livet av si eiga dotter.

Talen til forsvarsadvokaten hennar er den einaste tydeleg subjektive vridinga, der me opplagt skal ta Laurences side. Så er det berre ein tom rettssal att, tonane av Nina Simones tolking av «Little Girl Blue» og ein haug med tankar idet rulleteksten kjem. Og dei tankane fortset lenge etter.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.