ACTION / DRAMA

Regi: Ladj Ly

De elendige (Orig.tittel: Les Misérables)

Med: Damien Bonnard, Alexis Manenti, Djebril Zonga, Issa Perica

Opningsscena av De elendige kokar. Folk flokkar til sentrum av Paris for å sjå VM-finalen i 2018. Til og med forstadsungdom feirar med Champs-Élysées og Eiffeltårnet som kulissar. Flagg og bluss vaiar. Alle syng nasjonalsongen. Dagen etter startar ferskingen «Brylkrem» Ruiz (Bonnard) i krimgruppa til «Den rosa grisen» (Manenti) og Gwada (Zonga) i forstaden Montfermeil. Ein ny dag truar mellom blokkene med bortstua borgarar som er vane med brutalitet frå ordensmakta. Unge Issa (Perica) irriterer heile maktsjiktet med å stele høner, men ein dag skaper påfunna hans meir bråk enn vanleg.

Usosial kontrakt

Regissøren Ladj Ly voks sjølv opp i same strøket. Han har ein treffsikker teft for nyansar. Den einaste moralpreika kjem frå orda til Victor Hugo om at det ikkje finst dårlege planter eller folk, berre dårlege dyrkarar. Ly peikar korkje på politi eller røvar, men på tiår med leiarar som har late usosiale forhold bløme til stigande sinne hjå dei miserable. Nett som på 1800-talet.

Sjølv om politiet har ein kriminell framgangsmåte og brukar eit diskriminerande språk som ein kan assosiere med gjengkultur, er dei heile menneske. På same sett er ikkje banlieuen busett av ubrukelege, truande typar som passar i verdsbiletet til røvaren Nicolas Sarkozy. Ly har ikkje laga ein tradisjonell film om gjengvold eller ekstremisme. Som Hugo går Ly langt i å seie at sinnet er rettvist.

Asosiale media

Estetisk slår De elendige hardt. Dei mest kaotiske scenene er sette i scene med presisjon og intensitet. Kameraføringa gjev oppjaga stemning. Der andre filmar tyr til dronar for å få billege oversiktsbilete, har dronar her ein effekt som hevar nivået. Både bruken av sosiale medium til overvaking og bruken av kamera for å filme maktovergrep gjer den franske klassikaren moderne. Det sosiale spelet er samansett, òg på nett. Når mediedekkinga manglar menneskeleg djupn, er denne forteljinga verkeleg verdifull.

God gjeng

Viktige poeng blir formidla i små glimt, men nok til at vi føler med folk. Rollegalleriet liknar kortfilmen med same namn som Ly laga i 2017. Frå gateleiar «Ordføraren» og doplangar «Neven» til teknologinerden «Buzz», spelt av sonen til regissøren, er det ingen ende på rikdommen av figurar. Ingen er reine, makteslause offer, same kor mykje staten har svikta dei. Sjølv dei som er med i ein augneblink, kan få fleire sider. Eg enda med å heia på nesten alle. Skodespelarane er eit superlag. Ladj Ly har med seg gode folk i alle ledd.

Om du tenkjer «gjesp, De elendige igjen», tek du feil. Ly har laga den mest relevante og spennande franske filmen på lenge. Han er subtilt kompleks, handlingsmetta og hardtslåande. Eg heldt pusten fleire gonger. Eg tørka meir enn éi tåre. Eg tilrår filmen med hjartet og hjernen.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor i latinamerikansk kultur og historie ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.