Utstilling

Kjell Erik Killi Olsen:

Aftenlandet

Oljemåleri og skulpturar i bronse og pappmasjé
Galleri BGE,
Contemporary Art Projects
Stavanger 18. januar–15. februar

Kjell Erik Killi Olsen er ein av fleire norske samtidskunstnarar som slo igjennom på 1980-talet og sidan har hatt stor suksess i både inn- og utland. Etter å ha budd meir enn halve livet i land som Polen, Frankrike, Italia og Marokko har han no kjøpt seg ein gard i Vågå med historie tilbake til 1200-talet. Han har også nyleg teke initiativ til, og finansiert, ein ny utstillingsstad for kunst i Trondheim. Namnet er «Kjøpmannsgata Ung Kunst». Forkortinga, K.U.K, viser at Olsen framleis har ein provokatør på lur.

Galleri BGE er ein funkisdraum av glas og murstein. Inne er veggane kvitmåla, med ei trapp som knekkjer seg nedover i ulike vinklar midt i rommet. Vindauga går over fleire etasjar, og denne vinterdagen i januar spanderer sjeldne solstrålar som strekkjer seg innover utstillingsrommet i underetasjen.

På veg ned trappa får eg auge på ein liten skulptur. Som ein slags velkomst står denne skikkelsen med lut nakke og litt korte armar utan hender. Armane står ut frå kroppen, som i eit forsøk på å uttrykkje eller vise noko, eller kanskje er det starten på ein klem? Ein klem med for korte armar, og utan hender. Eg får ei kjensle av at solstrålane ikkje er nok til å varme i dette ettermiddagslandet.

Reaksjonane manglar

Førsteinntrykket av utstillinga Aftenlandet er fare og isolasjon. På veggane heng store oljemåleri i sterke, men samstundes dystre fargar. Målinga er påførte i tjukke lag, gjerne med målekniv. Ukomfortable menneske skular mot kvarandre, men det er lite kontakt og kommunikasjon.

Armane, som kunne representert handling og nærleik, er nyttelause. Anten er dei for korte, for lange, for passive, eller så veivar dei ukontrollert og kraftlaust rundt, som på desse svære nissane utanfor kjøpesenter som blir blåste opp av vifter. Andleta er påfallande apatiske, som om dei ikkje vil ta inn over seg kva som eigentleg skjer rundt dei.

Det kjem angrep, og det ligg lik på bakken, men til og med ho som har ein svær hundekjeft rundt hofta i «Brevet som kom for sent», reagerer med noko i retning av lett overrasking. Dei som ikkje er direkte truga, ser ut på oss, som om me kan hjelpe dei vekk frå situasjonen.

Skulpturane har den same stemninga av noko håplaust. Kroppane blir gjennombora av rovdyrtenner og piggtråd, men reaksjonane manglar. Det at fleire står rundt utan å kunne eller vilje hjelpe, gjer situasjonen mykje meir fortvilt. Ingen klarar å forsvare seg, og ingen grip inn for å redde kvarandre. Ingen reagerer på ein sånn måte at det kan slå tilbake trusselen.

Eg opplever skulpturane som meir uttrykksfulle enn måleria, kanskje fordi enkelte av dei stirande blikka i måleria kan bli for insisterande. Kjell Erik Killi Olsen har i mange tiår framstilt sinnsstemningar som tvil, frykt og skam, men kanskje aldri så mørkt som her?

Kvar er heltane?

Vekkjer dette innleving og medkjensle hos tilskodaren, eller står me framfor dette elendet som sensasjonslystne kikkarar? Treng me berre å kjenne oss litt «til stades», som om me er med på noko seriøst og djupt før me går vidare til ein lunsjavtale?

Det er med blanda kjensler eg fascinert sirklar rundt skulpturen «Det vi ikke vet». Her ramlar fleire menneske nedover spisse fjell, og under det heile ligg noko som liknar opne revesakser. På eine sida av skulpturen er eit lite hus. Er det håp i dette huset? Kan ein springe inn og lukke døra? Nei. Huset er velta over på sida. Det ligg der som ei understreking av at ingen kan hjelpe.

Eg klarer ikkje å la vere å tenkje på eit foto frå bombingane i Ukraina. Av kvinna som sat på toppen av ei samanrasa bustadblokk på ni etasjar, ved sida av eit badekar, med juletrepynt i eine handa og ein bamse i andre, sekund etter at ho åt lunsj med foreldra sine.

For at tilskodaren skal leve seg inn i kjenslene som blir framstilte, er det ein føresetnad at me opplever desse som oppriktige og ikkje berre som verkemiddel. Det kan vere lett å forsyne seg av tragedie for å unngå det uinteressante og platte.

Opp gjennom historia er liding i kunsten til tider framstilt på ein måte som dårleg skjuler dei suspekte koplingane til det sjokkerande og det spektakulære. Eg opplever at Kjell Erik Killi Olsen på ein oppriktig måte framstiller menneska som rådville og sårbare, på leit etter aksept og tryggleik. Han feller heller ingen dom. I utstillinga viser han noko tidlaust og grunnleggjande ved det å vere menneske.

Så kvar er håpet? Me vil jo klamre oss til noko. Ingenting er berre svart, ikkje i verda og ikkje i kunsten. Der det er mest ro, er i skulpturen «Samtalar». Fleire av skikkelsane går delvis i eitt med greiner, dei går bokstavleg talt tilbake til naturen, og akkurat her kan me spore forsiktige smil. Er dette noko av bodskapen til kunstnaren? Mista me kontakten med naturen og vårt eigentlege opphav?

«Aftanlandet» er i ulike samanhengar brukt om den vestlege verda, der sola går ned. Er Vesten truga av ytre fare, eller av våre eigne demonar, som overmot, grådigskap og mistru? Som tilskodar vil eg gjerne finne det eine kunstverket som viser at nokon tek ansvar for eigen lagnad, og for dei rundt seg. Kvar er helten?

Hald auga opne

Kjell Erik Killi Olsen er vanlegvis tilbakehalden når han blir spurd om å tolke eigen kunst, men blir ofte knytt til surrealismen og Carl Gustav Jung. Her får me sjølv avgjere om det er vonde minne, covid-19, global oppvarming eller invasjonen av Ukraina som kjem mot oss i form av monster, piggtråd og brennande hus. At me alltid vil leite etter ei løysing og eit håp, blir vårt eige problem. Kunstnaren tilbyr ingen lukkeleg slutt. Han vil ikkje seie at alt berre var ein draum. Om me vil ha ei løysing, får me ordne det sjølv.

Utstillinga vil eg anbefale, for Kjell Erik Killi Olsen har sin unike stil og framstiller det vonde med eit preg av omsorg og ikkje sensasjonslyst. Om me skal stole på Jung, så er det når me ikkje vil sjå, at monstera kjem nærmare. Hald auga opne, og ta deg ein tur ned i Aftenlandet.

Mona L.D. Mørk