Standard­innspelinga

Johann Sebastian Bach, Johann Christoph Bach:

Bach & Luther

Gesualdo Consort Amsterdam; Musica Amphion.
Etcetra 2012

Eit klassisk musikkalbum kan setjast saman på ymse vis. Éin måte er å ordna repertoaret slik at det svarar til den opphavlege framføringssituasjonen, noko som er mest aktuelt for verk som i utgangspunktet ikkje var konsertmusikk.

Albumserien «Bach in context» frå 2010-åra, som var eit samarbeid mellom vokalgruppa Gesualdo Consort Amsterdam og instrumentalgruppa Musica Amphion, avla CD-ar som lukkast med dette konseptet i høve Johann Sebastian Bachs (1685–1750) kyrkjemusikk. Dei to nederlandske ensembla greidde her å kveikja interessa til lyttarane ved å gjenskapa framføringssituasjonane Bach stod i som kyrkjemusikar. Me får med andre ord Bachs orgel-, orkester- og vokalkomposisjonar i den liturgiske samanhengen som samtidas lutherske gudsteneste føresette.

Gåve frå Gud

Albumet Bach & Luther frå 2012 opna augo mine for den interessante albumserien. Han gjer klart at det å karakterisera ei luthersk gudsteneste som ei «utanommusikalsk» handling er unyansert. Musikken var ein strukturberande del av lutherske gudstenester (ulikt dei reformerte gudstenestene i tradisjonen etter Ulrich Zwingli og Johannes Calvin, som enten var musikklause eller berre med enkel salmesong).

Luther oppfatta nemleg trua, songen og spelet som uløyseleg knytte til kvarandre, jamfør den seinantikke kyrkjefaderen Augustin, som omtala musikken som donum Dei, ei gåve frå Gud. «Die Noten machen den Text lebendig!» – «Notane gjev liv til teksten!» – les me i ein av Luthers «bordtalar». Guds ord skulle altså ikkje berre lesast, men høyrast, for det var musikken som gav ordet ånd og ande.

Stort orgel

Dei to hovudverka på plata er kantatar bygde på Luther-salmane «Christ lag in Todesbanden» (kantate nr. 4) og «Ein feste Burg ist unser Gott» (kantate nr. 80). Den sistnemnde, på norsk «Vår Gud han er så fast ei borg», er vel den mest kjende av alle Luthers salmar. Men som opning og avslutning er der rein orgelmusikk, nemleg den store, såkalla «doriske» Toccata og fuge i d-moll, BWV 538, som blir energisk spelt av Leo van Doeselaar på det praktfulle instrumentet Gottfried Silbermann bygde i St. Georgenkirche i den saksiske småbyen Glauchau i 1730.

Heile albumet er faktisk spelt inn i St. Georgenkirche, med det store barokkorgelet som kraftfullt akkompagnement. Det er spesielt, for til kantatebruk nyttar ein i dag vanlegvis mindre, portable orgel. Til sin rett kjem den malmfulle orgelklangen særleg i opningssatsen til kantate nr. 80, der organisten spelar melodien til dei ulike verselinene i bassen.

På denne plata innfrir både konseptet og tolkinga. Særleg godt likar eg framføringa av kantate nr. 4, der tempoet i dei fleste innspelingar enten er for hektisk eller for sedat. Her har ensembleleiarane Pieter-Jan Belder og Harry van der Kamp funne ei mellomløysing som får Bachs uvanleg kompakte komposisjon til å bløma.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.