CD

Johann Sebastian Bach:

Friede auf Erden

Vocalensemble Rastatt; Les Favorites; dir.: Holger Speck. Carus 2024

Fragmentarisk overleverte verk spelar ei viktig rolle i kunsthistoria og skaper ofte ein eigen mystikk. Slike er enten ikkje fullførte, eller dei er ufullstendig overleverte. Skulpturar av den fyrste typen er Michelangelos fire «Slavar» frå 1530-åra, som skulle pryda pave Julius IIs grav og no står utstilte i Galleria dell’Accademia i Firenze. Av den andre typen kan den såkalla Belvedere-torsoen i Vatikanmusea nemnast, eit gresk verk frå fyrste hundreår f.Kr., som trass i at det manglar hovud, armar og bein, gjorde stort inntrykk på mellom andre Rubens.

Også i musikken har det ufullførte ei eiga tiltrekkingskraft. Men ulikt i den bildande kunsten lyt desse på ein eller annan måte fullførast for å kunna nytast. Mest kjend er vel Mozarts myteomspunne Requiem, som blei til på dødslega og måtte skrivast ferdig av ein elev.

Teksthefte

Med dei tre kyrkjekantatane på plata Friede auf Erden er det annleis. Johann Sebastian Bach (1685–1750) fullførte dei, men notane er enten komne heilt bort eller er berre fragmentarisk overleverte. Korleis kan ein så rekonstruera musikk ein ikkje har notar til?

Songteksten spelar her ei viktig rolle, for kantatetekstane blei gjerne prenta i små hefte som kyrkjegjengarane fekk utdelte, og har me desse daterte hefta, så veit me kva kantate som blei framført. Sidan Bach ofte omarbeidde kantatar ved å setja ny tekst til gamal musikk, kan ein undersøkja om den overleverte teksten høver til musikken i eksisterande kantatar.

Belvedere-torsoen av Rubens.

Foto: Jean-Pol Grandmont / Louvre

Virtuost

Dette gjeld til dømes brorparten av Alles, was von Gott geboren, BWV 10.1, ein tapt kantate me har teksten til, og som Bach seinare omarbeidde til ein reformasjonsfestkantate bygd på salmen «Vår Gud han er så fast ei borg».

Det har ikkje vore mogleg å attskapa den store korsatsen som må ha opna verket. Difor byrjar det her rett på ein virtuos bassarie (spor 8), der endelause tonerekkjer på ordet alles (alt) blir eldfullt framførte av Sebastian Noack. Også sopranen Miriam Feuersinger presterer godt i arien «Komm in mein Herzenshaus» (spor 10), med konsis og vibratofattig klang, men stundom noko veik diksjon.

Suverent framført blir også den majestetiske opningssatsen til det fyrste verket på albumet, julekantaten Ehre sei gott in der Höhe, BWV 197.1. Somme vil dra kjensel på denne korsatsen. Bach omarbeidde han nemleg seinare i si Messe i h-moll – kort og godt ved å omsetja tysken til latin, til «Gloria in Excelsis Deo», altså «Ære vere Gud i det høgste».

Andre spor på plata er rekonstruerte ved hjelp av små papirfragment eller einskildsider av partitur – på imponerande vis.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.