CD

Christoph Willibald Gluck:

Don Juan. Sémiramis

Le Concert des Nations; dir.: Jordi Savall. Alia Vox 2022

Alia Vox, plateselskapet til den katalanske gambespelaren og dirigenten Jordi Savall, merkjer seg ut med påkosta CD-utgjevingar. Det nyaste albumet har eit 150 sider langt omslagshefte, tjukt som ei lita bok, som inneheld grundige skildringar av komponisten og komposisjonane i tillegg til bilete og faksimilar av dei originale notane.

Mange klassisklyttarar nyttar i dag strøymetenester og får slik aldri tilgang på noko omslagshefte, sjølv om dette kan vera avgjerande for å skjøna musikken. Dei to verka som her er innspelte, pantomimeballettane Don Juan og Sémiramis, kan ein sjølvsagt nyta reint musikalsk, men for å fatta handlinga scene for scene, lyt ein ha omslagsheftet i hende. (Pantomime er vel elles den sjangeren som gjer seg dårlegast på CD.)

Reformator

Den keisarlege hoffkomponisten Gluck, som blei fødd i Tyskland i 1714, var den store operareformatoren i sitt sekel. Han ville bort frå den stivna barokkoperaen og kravde at musikken skulle fylgja librettoen nøye, og librettoen skulle ha enkel og skjøneleg handling etter klassiske ideal.

Savalls orkester, Le Concert des Nations, er med sin framfuse framføringsmåte og fleksible, skifterike klang eit ideelt medium for Glucks komposisjonar. Særleg vellukka er tolkinga av Don Juan frå 1761.

Karakteren don Juan, som har røter i spanske folkesegner, opptrer for fyrste gong som litterær figur i eit spansk drama frå 1630. Han er ein omsynslaus forførar som skruppellaust nyttar den erotiske tiltrekkingskrafta si på kvinner for å tilfredsstilla eigne lyster, noko han til sist må stå til rette for. Sujettet har vore viktig i europeisk drama, litteratur og musikk – særleg i operaen, som sameiner desse tre kunstformene. Mozarts Don Giovanni, frå Glucks dødsår 1787, er den mest kjende.

Frisk fandango

Med sin Don Juan kasta Gluck for fyrste gong vrak på den representative, staselege hoffballetten til fordel for eit fortetta drama med musikk og pantomime. Orda er erstatta av musikken, som vekslar effektfullt mellom ulike stilnivå og kjensleuttrykk. Nummer 19, ein frivol festscene frå don Juans hus, er folkeleg. Til gitar og kastanjettar blir det dansa «fandango», ei danseform forfattaren Casanova, som jo hadde greie på slikt, kalla «den mest forførariske og vellystige av alle verdas dansar».

Men det er den dystre finalen som fengjer mest. I nummer 30, ein mørk «Larghetto» som opnar med paukesolo, møter don Juan gjenferdet av Kommandanten, som han har drepe i duell. Kommandanten opptrer i form av ein steinstatue og freistar å overtala han til anger, men don Juan har berre hån til overs for daudingen. I finalenummeret (30) opnar portane til underverda seg, og ein flokk furier triv den trulause med seg ned i flammehavet. Med eksplosive trommekvervlar, bivrande strykarakkordar og pinefulle støytar frå trompetar og basunar teiknar Gluck ei helvetesscene eg kjem til å hugsa.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.