Teater

Eldgrim Springgard:

Rotneims-Knut

Landskappleiken

Storfelt dans, flott musikk og ikkje minst menneskeleg tragedie. Alt dette blir skildra i teaterstykket Rotneims-Knut som sist fredag blei urframført for eit fullt hus i den store idrettshallen på Gol. Stykket er eit skuleeksempel på korleis ein kan kombinera tradisjonsmusikk og -dans med ei gripande handling som har appell langt utover den harde kjernen i folkemusikkmiljøet.

Framsyninga Rotneims-Knut handlar om dansaren og slåstkjempa Knut Skaga frå bygda Rotneim mellom Gol og Ål i Hallingdal. Han var fødd i 1809, og då han var i militæret, dansa han for sjølvaste kongen av Sverige og Noreg. Slåtten han dansa til, vart seinare kalla opp etter han. I heimbygda var det ingen som kunne dansa som han, og særleg kjend var han for hallingkasta sine. Rotneims-Knut imponerte alle, ikkje minst dei unge jentene i bygda, men samstundes var han ærekjær og mykje av ein kranglefant som ofte hamna i vanskar.

Dømd til livstid

I 1839 var Knut om lag 30 år gamal. Livet hans såg ut til å ta ei meir fredeleg vending då han gifta seg med Margrethe Olsdatter Jorde. Men rett etter bryllaupet blei han tiltala for ei lang rekkje med brotsverk, mellom anna knivstikking og slåsting. At han kom i klammeri med presten i bygda, tala heller ikkje til hans fordel.

Knut vart dømd til å sitja på Akershus festning på livstid, men slapp ut etter berre nokre få år på grunn av god framferd. Ifylgje lokale forteljingar blei han oppsøkt av sjølvaste Ole Bull, som ville sjå han dansa. Rotneims-Knut klarte ikkje å dansa etter fiolinen til Ole Bull, og fyrst då ein lokal spelemann kom til med ein hardingfeleslått, synte Knut fram den dansen han var så vidgjeten for.

Ole Bull vart imponert, og han gav Rotneims-Knut tilbod om å vera med på turné for å syna fram ekte norsk bygdedans. Uklart av kva for årsak sa han nei til tilbodet. Heime i bygda klarte han ikkje å halda seg unna krangel og småkriminalitet, og livet hans enda tragisk i 1851.

Heimebrenning

Dette er ei forrykande framsyning av dansen og musikken i fyrste halvdelen av 1800-talet – i tillegg får ein også sjå kor øydeleggjande alkoholen var på dei norske bygdene. Danskekongen forbaud heimebrenning på 1750-talet, men i 1816 blei det tillate av Stortinget. Det er berekna at kvar vaksen innbyggjar i Noreg i 1840 drakk 13 liter rein alkohol, mest i form av brennevin. Kva det førte med seg, blir grundig illustrert gjennom heile teaterstykket om Rotneims-Knut.

Teaterstykket om Rotneims-Knut er eit resultat av samarbeid mellom ulike kulturkrefter i Hallingdal. Hovudrolla som Rotneims-Knut blir spela av Ådne Geicke Kolbjørnhus, mens Margit Myhr spelar kona hans Margrethe. Manuset er skrive av Eldgrim Springgard.

Halvor Tjønn