CD

Beethoven, Mendelssohn, J.S. Bach:

Prism IV

Den danske strykekvartett
ECM 2022

Heilt frå eg høyrde Den danske strykekvartett for fyrste gong live under Festspillene i Bergen i 2015, har eg vore fascinert. Dei framleis relativt unge musikarane, som liknar meir på ein gjeng hipsterar enn på klassiske musikarar, spelar med ein uvanleg lettskap og sikker intuisjon. Sjølv det erkeromantiske repertoaret framfører dei med rikeleg luft mellom frasane, utan den tett bundne legatoteknikken meir tradisjonelle ensemble kultiverer.

Skriva kan dei forresten òg. Omslagsheftet til albumet Prism IV inneheld ein personleg tekst der dei skildrar sitt fyrste møte med Ludwig van Beethovens (1770–1827) såkalla seine strykekvartettar, dei fem (eller seks, alt etter korleis ein reknar) siste verka i sjangeren som den døve og sjuklege komponisten skreiv i 1825 og 1826. For samtida var det nyskapande, ja, futuristiske tonespråket, ganske så uskjøneleg.

Skrapa i yta

Uskjøneleg var det også for dei danske musikarane då dei som studentar måtte øva inn ein av kvartettane til ein konkurranse: «Det var ein komplisert prosess, og sjølv om me til slutt kunne spela alle notane, hadde me kjensla av berre å skrapa i yta til musikken.» På overflata såg det ut som ein vanleg, wienerklassisk kvartett, den typen stykke dei som studentar var vande med å kunne bladspela. Men slik fungerte det ikkje: «Det klang avskyeleg og stridde mot heile vår intuisjon.»

Plata med Beethovens Styrkekvartett nr. 15 i a-moll, op. 132, syner at dei no verkeleg har greidd å koma under yta på musikken – sjølv om nokre lyttarar sikkert vil meina at tolkinga somme stader saknar den transcenderande tyngda og det metafysiske alvoret desse verka treng. Eg høyrer ikkje til dei sistnemnde. Tredjesatsen er særleg overtydande. Han ber tittelen «ein heilag takksong til guddomen frå ein som har blitt frisk», som skal lesast sjølvbiografisk. I den salmeaktige opninga kjennest den lågmælte, vibratolause ensembleklangen ektefølt, utan å bli patetisk.

Tolkingsnøkkel

Beethoven utvikla i sine siste år altså eit avantgardistisk tonespråk. Likevel var det på mange måtar fortidas musikk som motiverte han. Avgjerande blei studiane av Johann Sebastian Bach (1685–1750). Denne retrospektive tilnærminga til den seine Beethoven har openbert vore ein tolkingsnøkkel for danskane. Dei set Beethoven-kvartetten i samanheng med Bachs fuge i g-moll, BWV 861. Satsen frå klaversyklusen Wohltemperiertes Klavier (arrangert for strykekvartett av W.A. Förster) spelar dei med ein schwung og artikulatorisk finesse ein elles berre høyrer hjå barokkekspertar.

Å hevda at alle seinare store komponistar har måtta ta stilling til Beethovens seine verk, er berre å overdriva litt. Ein av dei var Felix Mendelssohn (1809–1847). Plata rundar av med ei frisk framføring av hans Strykekvartett nr. 2 i a-moll frå Beethovens dødsår 1827. Den unge komponisten tek her opp meisterens arv, med kontrapunktisk og harmonisk djervskap.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.