Orkesterkonsert

Marius Moaritz Ulfrstad, Bertil Palmar Johansen, Kjell Flem:

Klangen av Sunnmøre III – Mot Arktis

Ålesund Symfoniorkester med dirigent Lars-Thomas Holm
Parken Kulturhus i Ålesund, 28. oktober 2018

Noreg har i dag sju profesjonelle symfoniorkester. Men i tillegg er det nokre semiprofesjonelle, der landsdelsmusikarar og musikklærarar spelar. Eitt av dei fremste av desse er det snart 75 år gamle Ålesund Symfoniorkester (med 65 musikarar), som har eit godt konsertlokale i kulturhuset Parken.

Orkesteret har tatt på seg ansvaret med å henta fram lokale komponistar – men lokale berre når det gjeld fødestad og bustad, ikkje når det gjeld musikken. Dei siste åra har dette engasjementet vorte kanalisert i Ulfrstadprosjektet, der orkesteret hentar fram musikken til Marius Moaritz Ulfrstad (1890–1968), vel kjend og mykje spela i mellomkrigstida, òg i utlandet, mellom anna i Sverige under taktstokken til Karajan, og av Wiener Symphoniker i Musikverein.

Men etter krigen, av fleire grunnar, vart han gløymt, kan hende særleg av di stilen, tysk seinromantikk, med innslag av fransk impresjonisme, var umoderne. No skal det skrivast ein biografi, og ei byste skal setjast opp utanfor Parken.

Publikumsvenleg

På årets konsert, med tittelen Klangen av Sunnmøre III – Mot Arktis, vart Ulfrstads Arktisk Suite framført. Skjønt det var uklårt kor mykje dette var Ulfrstads eige verk, ettersom Ulfrestadprosjektet hadde henta fram nokre øskjer med notar og orkestrert og føydd dei inn i den opphavlege orkestersuiten frå 1928.

Resultatet var likevel høyreverdig, for suiteforma gjev rom for episodiske innslag utan direkte samanheng. Musikken var meir seinromantisk enn impresjonistisk, av og til med solistiske og folkemusikalske innslag som minte om Geirr Tveitt.

Konserten var ikkje berre vigd Ulfrstad, men òg to andre sunnmørske komponistar som heldigvis ikkje er døde og ikkje gløymde: Bertil Palmar Johansen (fødd 1954) var representert med stykket Seatime, som saman med ein video skulle ta opp klimaspørsmål. Musikken var instrumentert nokså tradisjonelt, og var publikumsvenleg utan utfordrande dissonansar eller brot med tonalitet, men likevel med personleg karakter.

For meg var musikken i seg sjølv noko formlaus og langdryg. Det var uklårt om dette berre skulle vera understøttande film- eller videomusikk. Om så var, forsterka det inntrykket av at videoen sjølv var formlaus og langdryg.

Høgdepunkt

Noko heilt anna med kveldens høgdepunkt, Ultima Thule, av 75-årsjubilanten Kjell Flem. Ettersom eg er tilhengjar av å setja pris på komponistar medan dei er i live, framfor å setja opp byster av dei etter at dei er døde, skal eg her nytta jubileumshøvet til å seia litt om Flem generelt, og ikkje berre om kveldens framførte verk. Kjell Flem er utdanna kantor ved Musikkonservatoriet i Bergen og studerte så frå 1968 ved Sibelius-akademiet i Helsinki under Einar Englund og Einojuhani Rautavaara. Seinare tok han ein mastergrad i komposisjon i Chicago (der han fekk treffa den kjederøykande Sjostakovitsj i 1972). Han har òg bak seg eit toårig studium (1986–87) i Japan hos Akira Miyoshi. Flem er langt ifrå lokal som musikar, må ein kunne seia.

Desse påverknadene har resultert i ei ikkje lang opusliste, men der kvart verk er omhyggeleg gjennomarbeidd. Ultima Thule, til dømes, arbeidde han med frå 1974 til 1989. Vi kan godt høyra at han har gått i den finske skulen, men òg den japanske.

Flem lagar ikkje pling-plong-musikk, men musikk som vert forma både av musikalsk logikk og dramatiske forteljingar. Ultima Thule er typisk i så måte: musikk med byrjing og slutt, frå det heilt stille til det heilt stille, og mellom dette: bilete av ei kald og snødekt arktisk verd som smeltar i aggressiv vårløysing, medan slagverkarane lagar iskrystallar og dråpar.

Det slåande med Flems musikk er at så mykje skjer på kort tid. Stykket er utfordrande for eit semiprofesjonelt orkester, men eg tykte ålesundsorkesteret klarte seg bra.

Slik er det også med den andre musikken til Flem: særs innhaldsrik, ikkje minst klaverkonserten hans – etter mitt syn den flottaste klaverkonserten av ein nordmann, etter Grieg, sjølvsagt. I det siste har Flem òg laga ein svingande rytmisk cellokonsert og ein stram strykekvartett. Ein kan heldigvis få tak på noko av dette på CD.

Arild Pedersen

Arild Pedersen er professor emeritus ved Universitetet i Oslo og fast skribent i Dag og Tid.