Teater

Oslo Nye Central-
teatret:

Hvem har æren?

Av Ibrahim Amir
Omsett av Øyvind Berg
Regi: Kim Bjarke
Scenografi og kostyme:
Milja Salovaara

I vår nye fleirkulturelle norske kvardag er det vel få emne som provoserer oss meir enn fenomenet æresdrap. Vi synest sjølvsagt det er primitivt og ufatteleg at menneske av i dag, som lever under same ytre omstende som oss sjølve, kan tenkje og oppføre seg som i mellomalderen.

Hadde ikkje konsekvensane vore så forferdelege, kunne vi berre le av det. Det kan vi ikkje, og likevel går det no eit stykke på Centralteatret om nett denne problematikken. Og det får oss til å le.

Stykket er alt omdiskutert, og folk er ikkje heilt samde om humoren fungerer på dei rette premissa. Kor går grensa mellom det satiriske og det framandfiendtlege når ein set kritisk søkelys på framand kultur?

Grotesk og truverdig

Stykket er skrive av den kurdiske lækjaren og dramatikaren Ibrahim Amir, flyktning frå Syria, busett og etablert i Wien. Det har hatt stor suksess på scener i Wien og Köln. På imponerande vis utviklar skodespelet seg frå eit ubehageleg realistisk drama til ein klassisk utforma farse, og nærast motviljug godtek vi det, som ein tvingande konsekvens. Karakterane balanserer òg heile tida mellom å vere truverdige, oppriktige menneske og groteske karikaturar, og til og med det trur vi på. Det er med andre ord ingen ting å utsetje på arbeidet til dramatikaren. Ikkje på skodespelarane heller.

«fargeblind casting»

Det einaste som i utgangspunktet gav oss litt sut ved denne framsyninga, var det medvitne valet å la alle rollene verte spela av etnisk kvite skodespelarar. Regissøren kalla det «fargeblind casting». Her kan ein mistenkje at teateret er redd for det (kan hende) politisk ukorrekte i å la ikkje-etniske norske skodespelarar spele innvandrarar. (Der kom det fæle ordet.) Det kan lesast som at det berre er det dei kan passe til å spele. Da er det diverre fare for at det kan verke overberande og nedlatande når kvite norske skodespelarar speler desse rollene – i ein komedie. Det blir mest på same måten som når ei teaterframsyning gjerne vil vere erotisk og eggjande – med skodespelarar som ikkje tør vere nakne.

Minne for livet

Heldigvis er det berre i den alvorlege eksposisjonen av stykket at dette er eit problem. I det det heile svingar over i svart komedie, aksepterer vi òg det usannsynlege i det fargeblinde. Det nakne scenebiletet til Milja Salovaara hjelper òg på, av di det understrekar det stiliserte. Terje Strømdahl som despotisk familiefar set tonen i eit forrykande temperamentsfylt kjenslekaos. Slåstkampen mellom han og Trond Høvik vert eit minne for livet. Og generasjonen under, med mellom andre Pål Rønning, Petter Vermeli, Ine Marie Willman og Henriette Faye-Schjøll, held trykket oppe på høggir til siste slutt.

Når teppet fell, synest vi likevel denne komedien har fått den effekten han må ha meint å ha. Og vi får håpe det er eit godt teikn i tida.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.