Den Nationale Scene, Store Scene

Liv Gulbrandsen:

Hold kjeft, det er Ibsen!

Av og med Liv Gulbrandsen

For ein artist Liv Gulbrandsen er! For ein formidlar av eit stoff som er heilt hennar eige, og som lever så rikt i henne! Så har ho også eit unikt utgangspunkt: ei mormor som var så oppteken av Ibsen at ho drog fem år gamle Liv med seg på Nationaltheatret for at barnebarnet skulle få oppleve at Hedda Gabler skaut seg! Og då Hedda ligg der, vender mormora seg til ungen og spør: «Hva lærte du nå?»

Ei slik oppleving merkjer eit barnesinn, og det blir aldri borte. Då er det bra at det kan skapast om til god kunst, slik som i denne framsyninga, som Gulbrandsen speler kringom i landet. Av dette stoffet har ho laga teaterhistorie, sosialhistorie og familiehistorie, alt vove saman til eit to timars standupshow av ypparste kvalitet.

Kortversjonar

Og når du har høyrt Liv Gulbrandsens fabelaktige kortversjonar av kjende Ibsen-drama, tek du til å lure på kva du skal med originalen.

Slik var det også då ho for nokre år sidan tok føre seg Karl Ove Knausgårds altfor ordrike, altfor detaljrike og altfor lange 3622 sider Min kamp og presenterte sin eigen versjon på om lag 90 minutt. Respektlaust så det heldt, og slik måtte det vere.

På eit vis er det tidvis respektlaust slik ho omtalar mormora og slekta si i denne framsyninga òg, men det er gjort med slik kjærleik og forståing at knapt nokon vil reagere på det. Og så fullt av humor, men heilt utan det som i tidas tale blir kalla «utdriting». Tvert om, ein merkar varmen.

Måten ho saumlaust vekslar mellom alvor og humor på, og overgangane mellom dei, vitnar også om ein kunstnar med full kontroll over det ho held på med. Så er det denne magiske språktonen hennar, som dreg oss med, får oss til å skjøne, gjer det klart at alt ho fortel, er jo så opplagt. Somt ho seier, kan verke absurd, men ikkje når det kjem ut av hennar munn.

At ho nytta dei første ti minutta til å varme opp publikum, så å seie utforske salen, verkar heilt unødvendig. Ho kunne jo fått oss til å ete av handa hennar straks ho var i gang med det ho var kommen for.

Historia til mormor

Dette er ikkje berre ei historie om Ibsen og unge Liv, men også om mormora og dei 13 søstrene hennar. Kvinner som kom frå ein liten gard i Hobøl, kvinner utan utdanning, kvinner som alle hadde arbeidd på Grand i Oslo. Utruleg, men likevel til å tru i denne samanhengen, er historia om den eine søstera som ved sin død testamenterte bort pengar ho ikkje hadde, og som avslutta testamentet med ei helsing til dei som levde att, om at dei trong ikkje gle seg, snart var det deira tur.

Men framfor alt handlar det om denne mormora, som med åra fekk seg Obos-husvære på Oppsal med ein luksus lysår unna dei forholda ho hadde vakse opp i. Og som altså elska Ibsen, og sytte for at Liv (altfor) tidleg fekk gjere seg kjend med Hedda, Nora, Gina og dei andre Ibsen-kvinnene. Ikkje berre éin gong, men kvar gong det kom nye Ibsen-oppsetjingar på Nationaltheatret. Slik fekk ho òg det unge barnebarnet til å reflektere over desse kvinnelagnadene, og nokre av desse refleksjonane formidlar Liv til oss frå scenen – somme tider i eit uventa, men klargjerande perspektiv.

Prikken over den store i-en kjem i dei siste orda mormora ytrar før ho døyr. Usannsynlege, men likevel til å tru.

Det er all grunn til å vere takksam for at Liv Gulbrandsen ville feire 50-årsdagen sin saman med oss på Den Nationale Scene i Bergen.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.