Den Nationale
Scene, Store Scene

Anton Tsjekhov:

Onkel Vanja

Omsett av Knut Ofstad
Regi: Stefan Larsson
Scenografi: Sven Haraldsson
Kostyme: Ane Aasheim

Denne over 120 år gamle teaterklassikaren er som skriven for vår tid, eit stykke om stillstand og inaktivitet, om liv som av ulike årsaker er sette på vent. Ein studie i keisemd og tomme liv, forfall, eksistensiell smerte og forspilte sjansar.

Nett slik er det jo mange som opplever koronatida. Den store skilnaden er at medan vi ventar på ein vaksine, har ikkje menneska på det russiske godset stort å så sjå fram mot. Derfor ter dei seg og talar som om dei har mista trua på seg sjølve og på framtida, samstundes som dei likevel læst som om livet deira betyr noko.

Teksttru

Medan dei fleste i dette hushaldet synest å ha resignert, er onkel Vanja (Kristoffer Sagmo Aalberg) full av frustrasjon, som han tek ut over alt og alle. Han ser at han har kasta bort 47 leveår og trøystar seg med å drikke fordi det gir han ein illusjon av liv. Også dei personlege relasjonane er håplause: A elskar B, som elskar C, som elskar D, og ingen er tilfredse.

Med sin regi dreg DNS’ Stefan Larsson balansen mellom komedie og tragedie meir i retning av det siste, utan å overdrive. Men han er tru mot teksten, som berre er kutta litt her og der. Og, sjølvsagt, har han ikkje fjerna legen Astrovs (Frode Bjorøy) stadig meir aktuelle økologiske perspektiv. Sonja, som ofte har vore tolka som ein sjølvutslettande engel, blir i Kristi-Helene J. Engebergs skikkelse gjort hakket meir menneskeleg.

«Scener frå eit liv på landet i fire akter», kalla Tsjekhov stykket sitt, der han lèt opninga gå føre seg i ein hage. Men Stefan Larsson lukkar personane inne i ei stove som er overfylt med gjenstandar frå ulike tider, slik også kostyma og musikkvala gjer det vanskeleg å tidfeste handlinga. I dei to første aktene får vi berre sjå stova via video. Slik framhevar regien det klaustrofobiske og innestengde.

God framsyning

Ved opninga av andre akta tek huset til å rotere, noko det gjer heilt fram til pausen. Men då syner det seg at stova er lukka frå alle sider, publikum må framleis nøye seg med video – og synet av videofotografane. Først etter pause får vi sjå direkte inn i stova, som så mot slutten blir fullstendig demontert.

Dei siste åra har video blitt nytta på teaterscena med stort hell, her i landet framfor alt av Kjersti Horn. Men det betyr ikkje at video som heilt dominerande regigrep skal vere obligatorisk. Og her ser eg ikkje nokon opplagd grunn til dette valet. Det er ikkje nok at det er «moteriktig». Rett nok ser vi personane tydelegare når ansikta og rørslene blir forstørra opp på skjermen, men paradoksalt nok skapar dette òg større avstand til dei.

Her og der verkar det som om regissøren har vore litt tung på labben, litt overtydeleg. Men som heilskap er dette blitt ei god framsyning. Han lèt dei medverkande nytte si eiga dialekt, og som ensemble fungerer dei svært godt. Især er det grunn til å nemne Sagmo Aalberg, Petronella Barker, Sissel Ingri Tank-Nielsen og Frode Bjorøy.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar og journalist og fast skribent i Dag og Tid.