Teater

Nationaltheatret,
Amfiscene:

Kaos er nabo til Gud

av Lars Norén
Omsett av Arne Lygre
Regi: Kjersti Horn
Scenografi, kostyme/video: Sven Haraldsson
Musikk og lyd: Erik Hedin

Lars Noréns nattsvarte skodespel har synt seg gjennom fleire tiår å vere god mat for gode skodespelarar. Dramatikaren har gjort mange djupdykk i den dysfunksjonelle familiestrukturen, og Kaos er nabo til Gud er, som fleire andre Norén-stykke, nærast ei parafrasering over Eugene O’Neills Lang dags ferd mot natt. Vi møter ei sjuk mor, ein alkoholisert far og to skakkøyrde vaksne søner. Men i motsetnad til O’Neill-stykket, som faktisk har ei episk utvikling, er Norén-stykka meir som stillståande miljø- og stemningsrapportar. Her skjer det eigentleg ikkje mykje, og ferda mot natt kan bli svært lang.

Gode dialogar

Det beste og mest tidlause ved dramatikken til Norén er sjølvsagt dialogane, som alltid, i det minste stundvis, når dei vert spelte godt, vil få publikum til å kjenne seg inkludert. Det gjer dei i høg grad på Nationaltheatret denne gongen, vi trur på både smerte og temperament og fortviling frå kvartetten Terje Strømdahl, Ellen Horn, Glenn André Kada og Emil Johnsen. Det svakaste ved stykket er sjølve tids- og miljøkoloritten. Stykket skal tydelegvis gå føre seg på tidleg 60-tal, og det merkast berre altfor tydeleg at det er skrive på 80-talet. Det vert referert til svenske kjendisar frå anno dazumal, og far i huset les den tidlegare norske avisa Arbeiderbladet. Slik sett er både originalteksten og framsyninga skuld i at teateropplevinga hamnar i eit sjølvmotseiande ingenmannsland.

Drastiske val

Regissøren Kjersti Horn har gjort nokre drastiske val. Det mest forbløffande er at vi får heile framsyninga servert på to storskjermar. Skodespelarane opererer såleis bak eit lerret og spelar for to kamera, ikkje for publikum. Det er dermed i prinsippet ein film eller eit TV-teater vi får sjå. Sjølvsagt gir det oss mange intense detaljar vi ikkje kan sjå i eit vanleg teaterstykke. Men den spesielle kommunikasjonen mellom sal og scene, som faktisk er teaterets eigen unike magi, vert fullstendig borte. Vi går ikkje på teater for å sjå film.

Det andre ufattelege valet som er gjort, er Frøydis Armand i rolla som ein gamal mann. Ho illuderer sjølvsagt ikkje ein augneblink, og det bør ho ta som ein kompliment. Armand gjer sjølvsagt sitt profesjonelt beste, som vanleg, men effekten av kvinne som mann, eller mann som kvinne, fungerer berre i komisk eller satirisk teatersamanheng. Det kan hende det er tiltenkt ein komisk effekt her òg, men det må berre seiast rett ut: Eg trur aldri eg har sett eit dummare påfunn i ei seriøs teaterframsyning.

eit overgrep

Elles må det vel òg seiast at vi i Skandinavia i dag har eit meir ope og opplyst forhold til menneskelege problem som før var hysj-hysj, enn vi hadde for 35 år sidan, då Kaos er nabo til Gud vart skrive. Det gjer òg sitt til at stykket i dag kviler mykje meir på spel enn på innhald. Men kor godt dei enn spelar: Tre timar utan pause må like fullt reknast som eit overgrep mot publikum. Den slags må dei slutte med.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar og Dag og Tid.