Nationaltheatret

Henrik Ibsen:

John Gabriel Borkman

Bearbeidd av Lucia Bihler og Hege Randi Tørressen
Regi: Lucia Bihler
Scenograf: Pia Maria Mackert
Musikk og lyd: Jacob Suske
Videodesign: Torbjørn Ljunggren

John Gabriel Borkman er eit av dei både mest vemodige og mest melodramatiske Ibsen-stykka. Det handlar om aldrande menneske som er skuffa over livet sitt, og som prøver desperat å suge næring frå generasjonen under. Dei vil ha trøyst og triumf i støtte frå ungdomen. Slikt er alltid patetisk, og John Gabriel Borkman er såleis eit stykke ein kan både le og gråte av, samstundes.

Nationaltheatret har herja mykje med dette stykket i seinare år. Dei siste oppsetjingane har ikkje spela særleg på det kjenslemessige, iallfall ikkje det sentimentale. Det gjer heller ikkje den versjonen som no har hatt premiere. Han er spektakulær, langt på veg elegant og spanande å sjå på. Likevel er det ikkje heilt lett å skjøne kva framsyninga ynskjer å seie.

Pantomimisk

Når vi kjem inn i salen, er det første vi ser, to storskjermar der vi får lese eit resymé av handlinga i stykket. Så langt skjøner vi, her lyt vi vite på førehand kva stykket handlar om. Det plar elles ikkje vere naudsynt når det gjeld Ibsen. Scenebiletet syner i utgangspunktet ein mørklagd villa med tårn og eit daudt tre framfor.

Skodespelarane agerer i og utanfor huset, og vi får sjå det dei gjer, på storskjermane når dei er innandørs. Snart ser det ut til at heile framsyninga skal spelast pantomimisk, utan ord, med all tekst som stumfilmplakatar på skjermane. Det vert nærast som ein slags moderne ballett bygd på eit Ibsen-stykke, men visuelt og liknande ein gotisk skrekkfilm.

Dei to rivaliserande tvillingsøstrene Gunhild og Ella, spela av Trine Wiggen og Petronella Barker, ser ut som hekser i ein Disney-film, og sonen/nevøen Erhart (Olav Waastad) som ein kombinasjon av Prince og Meat Loaf. Det fysiske uttrykket er så absolutt imponerande og fengslande frå alle dei opptredande, men mange innspel ser ut til å vere meint komiske, og dei vert merkeleg masete, ikkje morosame.

Skifte i uttrykk

Først i siste fase av handlinga går brått det heile over i tilnærma «vanleg» teater med tilnærma realistisk dialog, sjølv om nokre av replikkane går i loop, som hakk i plata. Det er også først her tittelpersonen, John Gabriel Borkman (Kai Remlov), får kome forståeleg til orde. Likevel er det ikkje så mykje som kjem fram av tapt kjærleik og tapte draumar, slik sett kan ein undre seg over kvifor ein har valt dette skiftet i uttrykk. Mykje kan tyde på at det heile hadde verka reinare og djupare om ein hadde ført pantomime- og stumfilmkonseptet heilt til endes.

Skodespelarane skal ha den honnøren dei fortener. Men ikkje til forkleining for nokon, Per Christian Ellefsen som Vilhelm Foldal syner atter ein gong korleis ein god skodespelar kan gjere mykje ut av lite.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.