Kilden Teater

Anton Tsjekhov:

Kirsebærhaven

Omsett av Kjell Helgheim
Regi: Laurent Chétouane
Scenografi: Sanna Dembowski

Skodespela til Anton Tsjekhov får ein bra kjennskap til etter nokre år som teatergjengar. Dei er på repertoaret kvar einaste sesong verda over. Kirsebærhaven gjekk i Oslo sist i 2017 og 2020. Oppsetjinga som no har hatt premiere i Kristiansand, er såleis den tredje denne meldaren skriv om på få år.

Er det så, skal vi tru, at dette Tsjekhov-stykket er det mest aktuelle for vår tid? Det kan tenkast. Denne ferskaste versjonen gjev i alle høve ein ettertenksam nærstudie av den evige kampen mellom intellekt og kjensle. Vi vert endå ein gong minte om kor stussleg livet kan verte når vi veit kva som er det rette å gjere, men likevel må gjere det galne.

Naturleg pust

Den franske regissøren Chétouane har ein rikhaldig CV på klassikaroppsetjingar. Han er heilt tydeleg meir pietetsfull overfor dramatikarane enn ein gjerne elles er i norsk teater for tida. Det er faktisk frigjerande å registrere at dialogane kjem nære på uavkorta og i sitt opphavlege, bokstavlege innhald. Rett nok vert det då ein lang teaterkveld, for her hastar ein heller ikkje av garde. Men pausane hjå Tsjekhov er òg viktige. Det gjev dramatikken ein naturleg pust.

Scenografien er spartansk antydande. Her kjem jamvel ein mann med manus fram på scenekanten og les opp scenetilvisingane før kvar akt. Og sjølv om rekvisitørane kjem synleg inn og ordnar mellom aktene, går det raude velurteppet fornemt ned og opp mellom kvart aktskifte.

Kostymevala ligg òg i ein kombinasjon av det kontemporært daglegdagse og det tidlaust stivpynta. Her er ikkje gjort noko forsøk på å demokratisere vekk statusskilnadene. Det er heile tida eit moderne uttrykk med hint til svunnen tid, vaklande overklasse og dekadanse.

Tragikomisk

Dette tragikomiske stykket handlar om godseigarfamilien som har levd over evne og lèt auga att for tvangsauksjonen. Dei drøymer enno om fortidig velstand – og sjølve trofeet sitt, den enorme kirsebærhagen. Nokon intrigeeffekt er her eigentleg ikkje. Stykket inneheld berre ei rad kryssa situasjonar og konfrontasjonar, der det eine mennesket etter det andre møter seg sjølv i døra i konflikten mellom innsikt og rådløyse, mellom von og vonbrot.

På kvar sin ytterkant står den nyrike bondeætlingen Lopakhin mot den ruinerte, ansvarslause godseigarinna Andrejevna, båe spelte med sannferdig kraft av Henrik Rafaelsen og Petronella Barker.

Persongalleriet er, som mest alltid hjå Tsjekhov, rikt og myldrande, med mange raske riss av lagnader. Ein fester seg fort ved den einsamt småpludrande Gajev, yndig framstilt av Håkon Moe, Ulla Marie Brochs introvert eksotiske Charlotta og Dagfinn Tutturens idealistiske student Trofimov. Samanstøyten mellom han og Andrejevna i tredje akta får nett den vendepunkteffekten i stykket som må vere der. Inntrykk gjer òg Giert Werring som den gamle lakeien Firs, særskilt i den fjetrande sluttscena.

Kva gjer vi med livet vårt? Kva driv vi på med, og kva burde vi kan hende gjere i staden? Tsjekhov svarer ikkje på det, men denne gongen kjem iallfall spørsmåla hans fram så vi kjenner det.

Kirsebærhaven rakk å ha ein tilnærma normal premiere den 26. februar. Når dette kjem på trykk, er dei vonleg klare for å spele vidare.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.