På førehand veit vi lite om det meste, og i svært mange år har det undra meg at ikkje fleire skjønar at det er best på den måten. Men det går mot sol og sommar, og kvifor skulle ein ikkje kosta på seg, for ein gongs skuld, å leggja eit prinsipp til side og våga seg frampå med ein spådom: Den siste måndagen i mai i år kan verta ein merkedag i den svenske kalenderen.

Kva var det så som hende for fire dagar sidan, altså den 25. mai?

Da passerte talet for koronaoffer i Sverige 4000, og prosenttalet for dei svenskane som har tillit til helsevesenet sitt, gjekk ned frå 69 til 61. Talet på døde er uhyggjeleg, jamvel om prosentnedgangen mellom dei tillitsfulle ikkje er katastrofal. Men same dagen kom det fleire kritiske spørsmål på den daglege pressekonferansen som Folkhälsomyndigheten gir. Dei kritiske har det ikkje vore mange av; det var først da aviser som Financial Times og Le Monde melde seg med nokre litt skarpe synspunkt i veka før 25. mai, at det rykte litt i dei svenske pressefolka. Dei har vore uvanleg spake heilt sidan mars.

Måndagen hende det meir:

Det var første gongen dr. Anders Tegnell, sjefen for Folkhälsomyndigheten, brukte ordet diverre om det høge dødstalet. Han var likevel nokså iskald framleis, i dei rufsute fløyelsbuksene sine, men så merkbart irritert at han hekta på ei forklaring: Sverige hadde gjennom fleire hundre år handtert epidemiar. Så ingen måtte koma og seia at dei svenske ekspertane ikkje visste kva dei heldt på med.

Dagen før var det ein medlem av den svenske regjeringa, sosialminister Lena Hallengren, som hadde sagt noko i den duren. Ikkje med så reine ord, for i grannelandet vårt er det ikkje god skikk å kritisera ekspertar. Men midt oppe i all rosen hennar til Folkhälsomyndigheten og den strategiske planlegginga der sa ho: «Vi kan ikkje vera heilt trygge på at det vi gjer, er rett.» Ho la til at styresmaktene ikkje, slett ikkje, la nokon prestisje i dei avgjerdene som var tekne. For dei kunne omgjerast dersom ein fann ut at det var feil.

Så da var det vel ikkje så farleg.

Eg er ikkje meir enn ein litt for innpåsliten journalist, og det gjer meg så visst ikkje til ekspert at eg sjølv fekk ein koronadiagnose i mars. Men eg vedgår at det er ein faktor som skjerpar interessa, og eg er heilt ute av stand til å halda meg unna fjernsynet når stjerner som doktor Tegnell eller president Trump melder seg. Begge legg ofte vekt på at brysamt høge tal skal ein ikkje lata gå inn på seg.

Som når Trump i 2016 brukte berre nokre timar på å finna ut at det var han som fekk flest røyster i presidentvalet i november det året, enda han hadde tre millionar færre veljarar enn Hillary Clinton. Eller når dr. Tegnell vil ha det til at det ikkje er så viktig at talet på koronadødsfall i Sverige er fem gonger høgare enn i Finland, Danmark eller Noreg, korrigert for folketalet. Han har heile tida hevda at det vil sjå annleis ut når sluttrekneskapen skal gjerast opp. Han har eit refreng: Det gjeld å sjå utviklinga på lang sikt.

Når ein har ekspertar med fleire hundre års erfaring, skulle ein så ikkje bruka dei? Tydeleg har ingen mint han på eit visdomsord frå ein namngjeten britisk økonom: «På lang sikt kjem vi alle til å dø.»

På kort sikt risikerer vi at konflikten skjerpar seg mellom Danmark og Sverige. For danskane er eit handelsfolk, og dei vil no opna grensene for turistar frå nabolanda, som Tyskland og Noreg. Den gruppa som leiger ut sommarhus, er ein sterk lobby i Danmark, og den nordiske sommaren er eit kortsiktig prosjekt. Men regjeringa i København ville tenkja seg om når det galdt svenskane – smitterisikoen var for stor. Svenskane murra straks noko om diskriminering og nordisk samarbeid, og tonen var ikkje god.

Det ordnar seg vel, det òg. På litt sikt.

Per Egil Hegge