Å sitja ved eit årsskifte og slå fast at kalenderåret som no sig i hav, vert ståande som eit merkeår, er risikosport. Det er enno ikkje ti år sidan «alle» var samde om at den arabiske våren ville bana veg for demokrati og gjera slutt på diktatorane i Midtausten. Slik gjekk det ikkje, minst av alt i Syria, heller ikkje i Egypt, og så er det Jemen. Dei lange linene i historia brukar meir enn tolv månader før dei vert synlege.

Det er heller ingen grunn til å tru at kvinneundertrykking, trakassering av kvinner, grove seksuelle overgrep og diskriminering, økonomisk skilnad mellom menn og kvinner eller andre former for urettvis åtferd skulle ta slutt om 48 timar. Men svært mykje tyder på at store grupper i gledeleg mange nasjonar har innsett at noko som ikkje berre er viktig, men heilt grunnleggjande, må endrast. I mange samanhengar er det alt under endring:

Harvey Weinstein, den amerikanske filmmogulen som har mista alle høge verv i Hollywood, får dermed ein posisjon i verdshistoria som han ikkje hadde tenkt seg for berre seks månader sidan. Det same gjeld politikarar som kjende seg trygge høgt oppe på rangstigen, fjernsynsstjerner som hadde ei årsløn på 200 millionar kroner og måtte gå på dagen, teatersjefar, akademikarar som trudde dei ustraffa kunne sjikanera kvinnelege studentar og yrkessøstrer, ikkje berre med tankar, men med ord og fikse gjerningar. Her til lands «går det ut over» pressefolk som trudde at krenkjande sleivkjeft og nærgåande bortidulting og handbruk var ei kvardagsleg sak. Om det så er Den norske legeforening, der «alle» har visst at folk – spesielt dei med høge stillingar og fine titlar – ikkje kunne kritiserast, og slett ikkje av yngre kvinner i bransjen om det vanka ein dose handspålegging pluss altruistiske tilbod, er det varsla heilt nye tonar.

Det er ikkje slik at alle syndarane vil få søkelyset på seg; somme slepp alltid unna. Men det at nokre tjuvar eller drapsmenn går fri, gjer ikkje at det da vert «urettvist» å bruka rettsvesen, arbeidsinstruks og sunn fornuft mot andre som heller ikkje no held seg på matta.

Da dette sakskomplekset hamna på førstesidene i svært mange samfunn det siste kvartalet i år, kom eg til å tenkja på ei kvinne eg arbeidde saman med i Trønder-Avisa for snart 60 år sidan. Det er lenge sidan ho rydda pulten og la pennen ned. Ho hadde vakse opp på ein gard i Ogndal, mellom jordnære, praktiske folk som både hadde bakkekontakt og tidleg visste kvar dei små søte lamma kjem frå.

Ho valde eitt års journalistisk vidareutdanning i Oslo, og der tok ho nokre kveldsvakter i ein avisredaksjon. Kjekke karar var stadig innom det vesle kontoret hennar og skapte stemning med slibrige historier. Ho var ikkje av dei som skvatt om ho vart utsett for ein grovis, men her fekk ho ikkje arbeidsro. Dessutan var historiene elendige, så dette var tidspille. Ho visste råd: Etter eit par-tre saftige trøndervitsar raudna dei barske karane og vakla ut, så ho kunne få gjort det ho var der for.

No er det den tingen med nordtrønderhumor at sjølv sarte sjeler i Norges Skiforbund kan gjera han til ei styresak. Så dette er ikkje verkty for blyge, unge jenter som vert utsett for press frå sjefar som ikkje har skjøna ting dei burde forstå før nokon fortalde dei det.

Men som nobelprisvinnaren frå i fjor syng: «The times, they are a-changin’».

Per Egil Hegge