Det er nokre millionar amerikanarar som ikkje feirar jul om fire veker. Dei aller fleste har den viktigaste høgtida si denne helga, anten dei er jødar, muslimar eller høyrer til andre trussamfunn: Thanksgiving, eller hausttakkefesten. Som så mykje i dette underlege året vert ikkje høgtida som ho pleier. Styresmaktene gjer sitt beste for å få folk i USA til å skjera ned på reisene denne siste helga i november; smittefaren med covid-19 er slik at dei helst burde halda seg heime og ikkje samlast i store flokkar for å eta kalkun saman med storfamilien.

Hausttakkefesten er ikkje ei religiøs høgtid, men ein nokså fastspikra og rituell tradisjon har det vorte. Opphavet finn vi i ein av dei nasjonsdannande mytane frå nybyggartida, før USA vart eit samla rike: Det var nokre nybyggjarar som vart gjesta av indianarar i grannelaget, og fordrageleg delte dei maten i fred og harmoni. Samlivet mellom dei amerikanarane som kom utanfrå, og dei som budde der frå før, har nokså mange brutale og disharmoniske sider i tillegg til mytane, men det er ikkje poenget med hausttakkefesten. Om det så er presidenten, og mange av dei har vore temmeleg krigerske av seg, skal han ved denne høgtida vera så fredeleg at han skal sjå i nåde til ein kalkun. Det er éin av dei som ikkje skal slaktast, men få livet i gåve og døy gamal og mett av dagar i pensjon hos ein kalkunbonde.

Det har sine sider med slike ritual: Ronald Reagan var like livredd kvart år for at kalkunen skulle flyge i fleisen på han, og han prøvde å gje visepresidenten i oppdrag å ta på seg seremonien. Det nekta visepresident George H.W. Bush blankt kvart einaste av dei åtte åra, og han prøvde seinare ikkje å vri seg unna denne plikta i dei fire åra han fekk vera statsoverhovud.

Med ein ansats til melankoli gav Donald Trump tappert amnesti til den kalkunen som stilte seg opp framom fjernsynskamera og mikrofonar denne veka. Om han (Trump) ikkje stiller til val i 2024 og vinn, var det siste gongen.

Det vert alltid for mykje kalkun, og eg har gøymt unna ei samling avisutklipp med oppskrifter på kalkunrestar frå USA-åra våre. (Det er altså oppskriftene som er frå desse åra, ikkje kalkunrestane.) Men vi stilte sterkare enn grannane våre: Vi hadde samla Ingrid Espelids kalkunoppskrifter, og den dama hadde, slik vi eldre hugsar det med glede, dreis på kalkunvariasjonar som dei innfødde vart overlag imponerte over.

Om vi ser bort frå Donald Trumps problem i avgangsåret, er hausttakkefestmiddagen rein glede, til vanleg utan andre problem enn at det som sagt vert for mykje mat. Men smittefaren i år er slik at det kan verta for mange ved bordet, og dei lange og mange reisene er ein risiko som gjer at helsestatistikarane bur seg på langt høgare dødstal etter denne helga.

Dette er verre enn at folk et for mykje: Problemet i USA, som her i Noreg no i november, er at det er for mange samla og dermed for høg smitterisiko. Det kan Ingrid Espelid og hennar smilande velvilje og varme handlag ikkje gjera noko med, og slett ikkje post mortem.

I tillegg kjem helseskadane ved den store biltrafikken når så mange svoltne amerikanarar skal forflytta seg over så mange kilometer. Og som vanleg, nær sagt, var det meldt snø og glatt føre over store delar av det amerikanske kontinentet ved denne hausttakkefesten òg – november er november i Europa som i Nord-Amerika.

Likevel: Happy Thanksgiving!

Per Egil Hegge