Denne veka fall eg for freistnaden til ei geografisk vareoppteljing: Eg har vore i alle landa i Europa, oftast på jobb, i eit par berre på ferie. Alle fylka i kongeriket har eg òg gjesta, anten vi reknar dei 19 som vi har i dag, eller dei 11 som det skrumpar og sentraliserer seg inn til etter årsskiftet.

Sa eg alle landa i Europa? Ikkje heilt sant. Det er att slikt smårusk som Andorra og San Marino. Og eg kom meg aldri til Albania; truleg er det for seint no. Men det står svært mange og svært fargerike annonsar på reiselivssidene om forvitnelege turar til det som utan konkurranse var sosialismens fyrtårn i Europa, om ein skulle tru dei stridbare ny- og heilfrelste på den tida. Det er litt som Kjell Aukrust svara da han etter ei lengre og svært detaljert utgreiing om nissen – levevis, bustader, kultur, fritidssysler og kjærleiksliv – vart spurd om han hadde sett nissen nokon gong:

– Nei, diverre. Men det har vøri nære på mange gonger, gut!

Nære på var det berre éin gong for min del. Eg var på reportasjereise i Jugoslavia, og den norske ambassadøren i Beograd var sideakkreditert i Tirana. Han meinte at det ikkje var umogleg å få visum til Albania akkurat da; det var teikn til gløtt i det spesielt harde og tette jarnteppet som fyrtårnvaktar Enver Hoxha passa med imponerande ihug og kompromisslaust politisk handverk. Eg spurde ambassadøren korleis det var i Albania, og han svara: «Heile landet er éin einaste stor fangeleir. Men det vil eg ikkje siterast på i Aftenposten.»

Eg tok til å fylla ut dokument, og den norske diplomaten skulle overlevera dei til den albanske kollegaen sin i Beograd. Lagnaden blanda seg inn: Den veka stod det brått nokre tusen albanarar innanfor gjerdet til den tyske ambassaden i Tirana, og alle ville vestover. Vestlege visumsøknader, spesielt dei som kom frå pressefolk, hamna raskt som lagervare i botnen av bunken på den albanske ambassaden i Jugoslavia. Så eg måtte ta til takke med enda ein tur til Prizren ved den albanske grensa i Serbia, og med Kosovo. Der, og i delar av Makedonia, snakkar folk albansk og brukar rimeleg nok det latinske alfabetet, men grensa til Albania kunne eg ikkje forsera den gongen heller.

Eg måtte seia som reven om rognebæra: «Høgt heng dei, og sure er dei», og finna trøyst i minnet om eit besøk nokre år tidlegare på Albanologisk institutt ved Universitetet i Pristina.

Nærast Albania kom eg på ein restaurant i Florida i 1979. Han heitte Tower of Pizza og baud på umåteleg god pasta og pizza, og ein sjef, Elena, som Vårherre hadde vore svært heldig med. Jau, ho snakka perfekt italiensk, og armmusklane var overtydande etter mange og lange økter over pastadeigen. Kvar kom ho frå i Italia? Ho smilte.

– Eg er gresk, men frå Albania.

Familien budde i ei vesthelling slik at dei kunne sjå italiensk fjernsyn. Det brukte ho til språkopplæring. Livet i Vest-Europa tyktest dei meir tiltalande enn Hoxhas Albania. Da ein altfor optimistisk slektning som arbeidde i den albanske kystvakta, tok dei med på båttur, hadde dei førebudd seg godt: Han vart overmanna og plassert under dekk, og dei styrte båten rett til Korfu.

Ho hadde gifta seg med ein gresk mann frå Athen, og dei utvandra til USA. Men dei skulle attende til Hellas om nokre månader, for i Florida var det stussleg: Vi var dei første gjestene som visste kvar Albania låg, eller som hadde høyrt om at landet har ein gresk minoritet.

Albansk pasta vert kanskje ikkje heilt det same, jamvel om han har vore gjennom kyndige gresk-italienske hender. Men maten var god, og kvinna var staseleg og stolt.

Per Egil Hegge