Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Memoarar

Pressekonferanse for éin person

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Det kom ein telefon frå høgsterettsjustitiarius Carsten Smith.

Det kom ein telefon frå høgsterettsjustitiarius Carsten Smith.

Foto: Knut Falch / NTB scanpix

Det kom ein telefon frå høgsterettsjustitiarius Carsten Smith.

Det kom ein telefon frå høgsterettsjustitiarius Carsten Smith.

Foto: Knut Falch / NTB scanpix

4359
20200103
4359
20200103

Éin einaste gong har det hendt meg at det vart halde ein pressekonferanse for meg åleine. Den slags kan få slike som meg til å gå heilt av sporet og ta til å hyle mot fullmånen og visa andre teikn på eit ustyrleg ego. Men det hende i samband med ei viktig sak, og om til dømes Nav hadde lagt seg innhaldet på sinne, hadde vi vore sparte for mykje.

Historia er innfløkt. Men fatt mot: Dette er kortversjonen, og i grunnen er det ein lovsong til det norske demokratiet.

Startpunktet er eit injuriesøksmål som ein kirurg i Bergen tok ut mot Bergens Tidende i 1986. Han hadde invitert avisa til den nye klinikken sin, der han med moderne utstyr retta på brystvernet hos kvinner som ynskte å ta seg betre ut. Det var ein svært positiv reportasje, heilt på grensa til tekstreklame.

Reklameeffekten gjekk opp i røyk da eit dusin kvinner som hadde lagt seg under kniven hos denne kirurgen, melde seg i redaksjonen og sa at medisinmannen hadde skamfert dei. Eit par av dei lét seg fotografera – det gjaldt strekninga frå halsen til like over navlen. Det såg ikkje pent ut, og rimeleg nok var det no svært få som søkte til klinikken. Kirurgen meinte at han hadde mista levebrødet på grunn av reportasjen. I byretten, som det heitte den gongen, fekk han medhald, og avisa måtte betala erstatning. BT anka, og vann i lagmannsretten. Kirurgen anka til Høgsterett. Der vann han, og avisa vart dømd til å betala vel tre millionar kroner, pluss sakskostnader.

Eg skulle skriva leiarkommentar. Vi er no komne til 1994. Det var ein fredag ettermiddag, tida var knapp, det var plunder med kopieringsutstyret, og eg sat i Høgsterett og beit negler og såg på klokka. På veg attende til redaksjonen gjekk eg og las, og det var nære på at det kosta meg livet. Eg såg at om domen vart ståande, ville det ikkje vera mogleg å driva kritisk reportasje om helsevesenet i kongeriket heretter. Eg var kjend med paragraf 90 i Grunnlova: «Høiesterets avgjørelser ere endelige og kunne ikke paaankes.» Situasjonen greip meg slik at eg steig ut i gata rett framom ein bil. Hadde det ikkje vore for gode bremsar og ein svært dyktig sjåfør, vel…

Men BTs advokat tok saka til den europeiske menneskerettsdomstolen, EMD, i Strasbourg. I ei avgjerd 2. mai 2000 reiv domarane der den norske avgjerda i småbitar. Dei tilkjende avisa seks millionar kroner, med renter og andre gode.

Det veikaste punktet i høgsterettsdomen seks år tidlegare var skiljet mellom det objektive og det subjektive. Det var objektivt at inntektene frå klinikken no låg på null. Derimot var det subjektivt når desse kvinnene meinte at operasjonane var mislukka. Det subjektive måtte ha mindre vekt enn det objektive. Altså: heimesiger og millionar til kirurgen.

Den norske domen var i tillegg så hjelpelaust skriven at eg i fleire år brukte prosaen som eksempel når eg snakka til jusstudentar som interesserte seg for saka. Rådet mitt var at studentane ikkje bør fortvila: Så dårleg prosa går det an å prestera og likevel ha rimeleg sjanse til ein plass mellom «Rigets højeste Dommere».

No var dette den tredje norske høgsterettsdomen som EMD hadde sett til side. Og det kom ein telefon frå sekretæren til høgsterettsjustitiarius, Carsten Smith. Han ville gjerne snakka med meg. Eg fekk inntrykk av at det var eit pressemøte, og eg troppa opp. Men det var berre eg der. Smith hadde kome til at sidan dette var den tredje avgjerda som EMD hadde overprøvd, var dette no å rekna for norsk lov. Det var klårt ut frå EØS-avtalen.

Før vi kom så langt, hadde nestoren mellom norske juristar, professor Johs. Andenæs, skrive at kritikken mot høgsterett «bygde på sandgrunn», og at domarane i Strasbourg kom frå ulike kulturar og hadde ulike temperament. Smith kommenterte ikkje det. Frå Andenæs kom det ikkje noko motinnlegg.

Som inntrønder har eg sidan tenkt at Andenæs var offer for det eg kallar Petter Northug-syndromet: «Vi e norsk å vi e bæst.» Dei andre kjem frå andre land, og «da e dæm itj setan», som det heiter i Trøndelag. Når det gjeld Nav-skandalen og fengslingar utan grunnlag, så greier vel lesaren, og kanskje statsråd Hauglie og kjende juristar, å sjå samanhengen utan at ein ulærd bladfyk skal plaga dei med amatørkunnskap og erfaringar på sandgrunn på kontoret til høgsterettsjustitiarius.

Per Egil Hegge

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Éin einaste gong har det hendt meg at det vart halde ein pressekonferanse for meg åleine. Den slags kan få slike som meg til å gå heilt av sporet og ta til å hyle mot fullmånen og visa andre teikn på eit ustyrleg ego. Men det hende i samband med ei viktig sak, og om til dømes Nav hadde lagt seg innhaldet på sinne, hadde vi vore sparte for mykje.

Historia er innfløkt. Men fatt mot: Dette er kortversjonen, og i grunnen er det ein lovsong til det norske demokratiet.

Startpunktet er eit injuriesøksmål som ein kirurg i Bergen tok ut mot Bergens Tidende i 1986. Han hadde invitert avisa til den nye klinikken sin, der han med moderne utstyr retta på brystvernet hos kvinner som ynskte å ta seg betre ut. Det var ein svært positiv reportasje, heilt på grensa til tekstreklame.

Reklameeffekten gjekk opp i røyk da eit dusin kvinner som hadde lagt seg under kniven hos denne kirurgen, melde seg i redaksjonen og sa at medisinmannen hadde skamfert dei. Eit par av dei lét seg fotografera – det gjaldt strekninga frå halsen til like over navlen. Det såg ikkje pent ut, og rimeleg nok var det no svært få som søkte til klinikken. Kirurgen meinte at han hadde mista levebrødet på grunn av reportasjen. I byretten, som det heitte den gongen, fekk han medhald, og avisa måtte betala erstatning. BT anka, og vann i lagmannsretten. Kirurgen anka til Høgsterett. Der vann han, og avisa vart dømd til å betala vel tre millionar kroner, pluss sakskostnader.

Eg skulle skriva leiarkommentar. Vi er no komne til 1994. Det var ein fredag ettermiddag, tida var knapp, det var plunder med kopieringsutstyret, og eg sat i Høgsterett og beit negler og såg på klokka. På veg attende til redaksjonen gjekk eg og las, og det var nære på at det kosta meg livet. Eg såg at om domen vart ståande, ville det ikkje vera mogleg å driva kritisk reportasje om helsevesenet i kongeriket heretter. Eg var kjend med paragraf 90 i Grunnlova: «Høiesterets avgjørelser ere endelige og kunne ikke paaankes.» Situasjonen greip meg slik at eg steig ut i gata rett framom ein bil. Hadde det ikkje vore for gode bremsar og ein svært dyktig sjåfør, vel…

Men BTs advokat tok saka til den europeiske menneskerettsdomstolen, EMD, i Strasbourg. I ei avgjerd 2. mai 2000 reiv domarane der den norske avgjerda i småbitar. Dei tilkjende avisa seks millionar kroner, med renter og andre gode.

Det veikaste punktet i høgsterettsdomen seks år tidlegare var skiljet mellom det objektive og det subjektive. Det var objektivt at inntektene frå klinikken no låg på null. Derimot var det subjektivt når desse kvinnene meinte at operasjonane var mislukka. Det subjektive måtte ha mindre vekt enn det objektive. Altså: heimesiger og millionar til kirurgen.

Den norske domen var i tillegg så hjelpelaust skriven at eg i fleire år brukte prosaen som eksempel når eg snakka til jusstudentar som interesserte seg for saka. Rådet mitt var at studentane ikkje bør fortvila: Så dårleg prosa går det an å prestera og likevel ha rimeleg sjanse til ein plass mellom «Rigets højeste Dommere».

No var dette den tredje norske høgsterettsdomen som EMD hadde sett til side. Og det kom ein telefon frå sekretæren til høgsterettsjustitiarius, Carsten Smith. Han ville gjerne snakka med meg. Eg fekk inntrykk av at det var eit pressemøte, og eg troppa opp. Men det var berre eg der. Smith hadde kome til at sidan dette var den tredje avgjerda som EMD hadde overprøvd, var dette no å rekna for norsk lov. Det var klårt ut frå EØS-avtalen.

Før vi kom så langt, hadde nestoren mellom norske juristar, professor Johs. Andenæs, skrive at kritikken mot høgsterett «bygde på sandgrunn», og at domarane i Strasbourg kom frå ulike kulturar og hadde ulike temperament. Smith kommenterte ikkje det. Frå Andenæs kom det ikkje noko motinnlegg.

Som inntrønder har eg sidan tenkt at Andenæs var offer for det eg kallar Petter Northug-syndromet: «Vi e norsk å vi e bæst.» Dei andre kjem frå andre land, og «da e dæm itj setan», som det heiter i Trøndelag. Når det gjeld Nav-skandalen og fengslingar utan grunnlag, så greier vel lesaren, og kanskje statsråd Hauglie og kjende juristar, å sjå samanhengen utan at ein ulærd bladfyk skal plaga dei med amatørkunnskap og erfaringar på sandgrunn på kontoret til høgsterettsjustitiarius.

Per Egil Hegge

No var dette den tredje norske høgsterettsdomen som EMD hadde sett til side.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Foto: Gleb Garanich / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ingen Uber i Belarus

Å forstyrre GPS-system handlar ikkje berre om å forvirre russiske dronar. Det gjeld å dirigere dei slik at dei forlèt ukrainsk luftrom fullstendig.

Andrej Kurkov
Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Eit russisk droneåtak råkar ei bustadblokk i Kyiv 10. januar.

Foto: Gleb Garanich / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ingen Uber i Belarus

Å forstyrre GPS-system handlar ikkje berre om å forvirre russiske dronar. Det gjeld å dirigere dei slik at dei forlèt ukrainsk luftrom fullstendig.

Andrej Kurkov
Jørgen Boassen har vorte kjend langt utanfor Grønlands grenser etter at han viste Donald Trump jr. omkring i Nuuk.

Jørgen Boassen har vorte kjend langt utanfor Grønlands grenser etter at han viste Donald Trump jr. omkring i Nuuk.

Foto: Christiane Jordheim Larsen

UtanriksSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Alle auge på Grønland

NUUK, GRØNLAND: 2025 starta med vaksenopplæring om Grønlands geopolitiske betyding. Saman med store delar av den vestlege pressa har eg følgt spora etter Donald Trump jr. i hovudstaden Nuuk. 

Afghanarane som spelar i filmen til Raha Amirfazli og Alireza Ghasemi, har flykta frå Iran.

Afghanarane som spelar i filmen til Raha Amirfazli og Alireza Ghasemi, har flykta frå Iran.

Foto frå filmen

FilmMeldingar
Håkon Tveit

Filmglede

Det er alltid kjekt å opne det nye året med mykje film.

Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.

Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.

Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund

UtdanningSamfunn
Sigurd Arnekleiv Bækkelund

Framandspråka forsvinn

Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.

Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Foto: Eva Aalberg Undheim

Samfunn

Beredskapssatsing med seinskadar

Regjeringa vil gjeninnføre krav om tilfluktsrom i nye bygg etter at kapasiteten har vorte redusert år for år.

Eva Aalberg Undheim
Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Noreg har berre tilfluktsrom til under halvparten av befolkninga.

Foto: Eva Aalberg Undheim

Samfunn

Beredskapssatsing med seinskadar

Regjeringa vil gjeninnføre krav om tilfluktsrom i nye bygg etter at kapasiteten har vorte redusert år for år.

Eva Aalberg Undheim

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis