Som dei fleste av oss veit, tek Donald Trump det ikkje så nøye med sanninga, og om folk skulle oppdaga det, tek han lett på det òg. Men sjølv for garva og røynde amerikanarar var det eit drygt stykke da leiaren for justiskomiteen i Senatet, Lindsey Graham, denne veka sa at han ville ha ei avrøysting i Senatet så raskt som råd er, for å fylla den nye ledige plassen i høgsteretten i USA. Slikt har hendt før. Men det som også har hendt før, er at senator Graham både i 2016 og 2018 lova, tydeleg og høgtideleg, at ei så viktig røysting aldri skal koma i siste perioden like før eit presidentval.

Dette hadde republikanarane makt til å gjera mot demokratane i 2016, og det gjorde dei. Ville dei gjera det same i 2020? De har mitt ord på det, sa Graham – to gonger. Dette ordet har han no gått tilbake på. Kvar han har lært slikt, står i det norske visdomsordet «som meisteren, så sveinen».

I dei 44 månadene Trump til no har hatt som president, har vi alle fått oppleva lygner av større kaliber, så det er tenkjeleg at både Graham og Trump overlever denne oppvisninga òg. Men spennande vert det. For så langt har to republikanske senatorar, kvinner begge to, signalisert at Graham burde ha halde ord. Dersom dei to røystar mot den konservative juristen som Trump no har nominert, vil ho framleis ha gode sjansar til fleirtal. Men det er tre republikanarar til som vaklar, og fell dei ned på demokratisk side, har demokratane fleirtal, og då kan dei utsetja valet av den nye domaren til etter presidentvalet. I så fall har demokratane ein sjanse, dersom dei vinn både presidentvalet og fleirtalet i Senatet.

Om dette lyder komplisert, er det fordi det er nettopp det. Og om det som Knut Frydenlund i spøk kalla «Tante Sofie-doktrinen» – om berre alle var som oss, ville alt vera bra – galdt i USA som her i kongeriket, hadde det vore enkelt og greitt. I Noreg er det regjeringa, kjend som Kongen i statsråd, som peikar ut høgsterettsdomarane, og dessutan har dei hos oss mykje mindre makt enn i USA. Men korkje dei norske vallovene eller dei norske fullmaktene for høgsterettsdomarar gjeld i USA.

Denne striden er ekstra komplisert, og for den del litterært pikant, fordi det nett var den liberale høgsterettsdomaren Ruth Bader Ginsburg som gjekk ut or tida fredag. Ho sette spor etter seg i dei 27 åra ho fekk i domstolen, der medlemene sit på livstid om dei har vilje og helse til det. Til gagns kunne ho dessutan skriva – noko som høgsterettsdomarar stort sett har lært, men i tillegg hadde ho, på Cornell University, ein engelsklærar utan mange sidestykke. Han var russisk diktar, heitte Vladimir Nabokov og er mest kjend for romanen Lolita. Både far og bestefar hans var sylskarpe russiske juristar og politikarar, utan at det var nok til å berga landet deira for hundre år sidan. Men av Nabokov den yngre lærte Bader Ginsburg kor viktig det var å formulera tankane sine klårt. Og det gjorde ho. (Ho lærte mindre av Nabokov den aller yngste: Han vart racerbilførar og song dessutan bass på La Scala i Milano.)

Det kan altså vera underlege vegar som fører folk til ein av dei ni plassane i Høgsteretten i USA. Det kunne knapt ha vorte meir komplisert i ein roman av Nabokov. Men det er snart 50 år sidan Nabokov døydde, og det kjem ikkje fleire elevar frå hans kateter. Dessutan tente han så grovt med pengar på Lolita at han slutta å undervisa og sikra seg skrivefred på eit hotell i Sveits.

Per Egil Hegge