Dei som ikkje veit kva det siste ordet i tittelen tyder, vert klokare om dei les dette til ende. Det er betre enn å måtta slå seg til ro med ei omsetjing: Trykkrytme i talespråk, spesielt når trykkrytmen er meiningsskiljande.

Fenomenet finst òg i meir lågkulturelle variantar av norsk, som normert bokmål og normert nynorsk, men meir sjeldan. «Ho drog til HAN», med trykk på ‘han’, tyder at ho forflytta seg til ein mannsperson, og la oss vona at dei begge fekk glede av det. «Ho DROG til han», med svært lett trykk på ‘han’, tyder noko heilt anna, anten klasken var velfortent eller ikkje.

Vi skal ta ein omveg før vi kjem til poenget, men gi tol, vi kjem dit.

I mange år vart eg utsett for godsleg, med vedvarande småmobbing frå ein filolog som meinte at eg hadde svikta og svike barndomsspråket mitt ved å tala nokolunde normert bokmål etter at eg busette meg i hovudstaden. Kvar gong svara eg, så tolmodig eg makta, at eg først trudde eg kunne snakka inntrøndersk i Oslo, for eit så greitt språk måtte da sjølv dei innfødde forstå. Det viste seg at dei ikkje gjorde det, og den første tida mi i byen var eg under utdanning til tolk. Det er lite poeng i tolking dersom ingen skjønar kva tolken seier, og difor gjekk eg over til fleirtalsmålet.

Kvar gong svara han at det var berre noko eg trudde; «dei skjønar trøndersk her i byen», sa han.

Kvar gong svara eg at dei ikkje gjorde det, at eg snakkar dialekten min når dei eg snakkar med eller til, er frå Trøndelag. Eg la til – kvar gong – at eg synest danskane burde forstå norsk, men det gjer dei stort sett ikkje, og difor snakkar eg dansk når eg er i Danmark. Det gjer eg utan å ha noka kjensle av at det er eit svik mot fedrelandet.

Han ville ikkje gi seg. Dette er ein nynorskmann som står fast både på og i meiningane sine og snakkar nynorsk med stort hell i Oslo-området. Og til slutt sa eg: «No skal du få ei utsegn på inntrøndersk, og så skal du fortelja meg kva det betyr.» Det var han med på. «Høyr godt etter», la eg til, «for dette er ikkje lett». Jau, han høyrde etter.

«Li’e my», sa eg.

«Kvaffornoko?»

«Li’e my.»

«Det må vera ei svært sjeldan setning.»

– Ikkje prøv deg med den, det er ein heilt vanleg uttrykksmåte; om du er 48 timar i Inntrøndelag i vanlege situasjonar, vil du høyra dette eit dusin gonger.

Han bad om enda ein repetisjon. Så gav han opp, og sidan har eg fått vera i fred. Han skjønar at inntrøndersk er for vanskeleg for fleire enn dei som har litt tungt for det.

«Li’e my» vert «Lir det mykje?», altså «Kor mange er klokka?» Prosodien kjem inn på denne måten: «Vart det SEINT?», med trykk på ‘seint’, tyder «det som står», altså «vart det seint?» – eit ja-nei-spørsmål. Med uttalen «VART det seint?», og stigande tone på dei to siste orda, går det over til å vera eit kor-mykje-spørsmål, altså «kor seint vart det?» Olav Duun brukar dette prosodiske fenomenet i nokre replikkar, og for folk som ikkje kjenner til det, vert setningane vanskelege.

For ti år sidan heldt eg 17. mai-tale i Steinkjer, og eg snakka sjølvsagt inntrøndersk. Så vart eg intervjua i lokalfjernsynet, og det var ingen grunn til å skifta tungemål. Men seint på kvelden sende dei utdrag av intervjuet på riksnettet – Steinkjer hadde 150-årsjubileum som by.

Fem av venninnene til kona mi ringde henne dagen etter og var sure: «Vi såg mannen din på TV i går og skjøna ikkje eitt ord av kva han sa. Du må da vel seia til han at han ikkje kan snakka slik.»

PER EGIL HEGGE