Lytt til artikkelen:

Som svært ung London-korrespondent i 1963 hadde eg den danske pressemannen Sven Tillge-Rasmussen (1902–1965) som yrkesbror og ein av læremeistrane. Han kjende til mykje som var nyttig for ein jypling som meg, ikkje minst frå krigsåra sine i London, da han fekk mykje stoff til Politiken i København frå dei nordmennene han vart kjend med i London-eksilet.

Nordahl Grieg var ein av omgangsvenene hans i den britiske hovudstaden, og eit par gonger nemnde han at Grieg hadde snudd ryggen til kommunismen på denne tida; det han hadde opplevd i Sovjet-Russland, spesielt Moskvaprosessane, vart for mykje for han. Men det var ei omvending in pectore, som paven seier når han utnemner kardinalar utan å kunngjera det: Det er ei utnemning «i brystet», altså noko som vert verande «mellom oss to pålitelege», nemleg mellom Gud og paven.

Det var Griegs enkje, Gerd, f. Egede-Nissen, som tok vare på det lytefrie etterkrigsminnet om diktaren som overtydd kommunist, sa Tillge. Sjølv ville han ikkje venda seg offentleg mot Moskva i ein situasjon der Kreml framleis ofra svært mange millionar liv i kampen mot Hitler, sa Tillge. (Han var tidlegare sjefredaktør, og det var ingen andre enn kona som kalla han Sven.)

Sjølv hadde eg alt på denne tida så vidt lukta på eit studium i statsvitskap og høyrt Jens A. Christophersen raljera over Griegs kausjonering for Moskvaprosessane, så dette interesserte meg. Tillge-Rasmussen var ikkje til å rikka når han fortalde om Nordahl Griegs ukjende heilomvending, og den siste samtala med diktaren hadde han hatt nokre dagar før Grieg vart skoten ned over Berlin 2. desember 1943.

Diskusjonane med Tillge i 1963 gjekk om kveldane i baren på Daily Telegraph i Fleet Street, der han heldt hus saman med den legendariske Berlin- og seinare like legendariske London-korrespondenten for Dagens Nyheter, Daniel Viklund, og eg var femte hjul på vogna. Tillge, som har gravmælet sitt ved Tibirke kyrkje på Nord-Sjælland, og Viklund, som heller ikkje tagde om krigsminna sine, hadde begge mykje stoff for ein enkel gut frå bygda utan andre minne om restane av Hitler-Tyskland enn som ein sjølvoppteken femåring som ingen hadde tid til å snakka med i ei fredeleg grend på Inderøy i mai 1945.

Jorun Solheim vekte til live nokre av London-minna mine i artikkelserien sin her i bladet i november og desember no i år. Som tenåring kjenner ho på seg at Grieg, i somme avsnitt i den siste boka si, romanen Ung må verden ennu være, er «falsk og lite truverdig», og at delar av boka er «skriven for å passe i eit trusbilde». Det er skarpt sett, og eg kjende korleis Tillge nikka frå grava si i Tibirke bakker. Men så vidt eg veit, skreiv han aldri om dette, enda danskar som interesserer seg for norsk krigshistorie, har god kjennskap til både Nordahl Grieg og lyrikken hans.

Kravet til eit trusbilete kan gje seg så mange utslag. Sven Tillge-
Rasmussen kviler ved eit gudshus som vart reist som takkseiingskyrkje etter at det vakre og grøderike landskapet vart berga frå «den store sandflugt» i desse traktene av Nordsjælland. Slike redningsaksjonar frå høgare makter veit danskane å verdsetja: Ein omreisande kunstnar som truleg kom frå Tyskland og kan ha heitt Mathias, måla på bestilling altartavla i Tibirke i form av tolv scener frå Bibelen. I den største av dei stig den sigrande og frelsande Kristus opp or grava med eit dansk krossflagg i hendene.

Altartavlemålaren Mathias må ha kjent til at det er fleire enn diktarar frå London, Bergen og Berlin som veit kva som høyrer med i eit verk for at det skal «passe i eit trusbilde».

Per Egil Hegge