John le Carré var ingen lykkeleg mann. Trur eg. Med ei småbarnsmor som stakk av frå ein komplisert familie, ein far som var ein genial storsvindlar heilt utan skruplar og ein journalistisk halvbror som skreiv like godt som han sjølv gjorde, og som han ikkje tolte trynet på, varma det vel litt å få bankutskrifter som alltid peika oppover, akkurat som opplagstala for bøkene hans. Men så?

Eg skal ikkje skryta på meg at han var ein del av omgangskrinsen min – det var han ikkje. Eg møtte han berre éin gong, da heitte han David Cornwell og var småsur fordi han den dagen hadde freista å få bord på ein restaurant i Washington der dei ikkje ville godta namnet hans før han kviskra at «nokre kjenner meg ikkje som le Carré, men som Cornwell». Da hadde restauranten ledig bord på flekken. Slikt rekna han som snobberi, og det skulle mindre til før han mista matlysta.

Han treivst ikkje under falskt namn. Ikkje heilt. Men det hende at det var praktisk. Og i den tida han var britisk spion, skulle han ha falskt namn. Det var ein del av jobben.

Han hadde skrive eit tjug bøker da eg møtte han. Dei kom med lengre og lengre mellomrom, og stilen flaut så lett at éin ting slo meg ganske tidleg: Den mannen slit med skrivinga. Det er tungt å skriva lett. Det vart 25 bøker før han la pennen ned for godt denne månaden, 89 år gamal.

Det stillferdige livet i ein liten landsby lengst sørvest i England dei siste åra passa han godt etter kvart som han reiste mindre. I landsbyen kjende han ein advokat som han brukte som rådgjevar når han trong hjelp til personar som dukka opp i romanane hans. Mannen sa nokre passande, knappe minneord om «klienten» sin i BBC denne veka: «Ein smålåten, fredeleg granne som aldri var til bry.»

Møtet vårt ved eit restaurantbord i Washington den dagen var tilfeldig. Det var ein gamal ven og yrkesbror som ringde og sa at «le Carré har bede meg på lunsj i dag. Han du lyst til å møta han?». Eg kunne ikkje godt seia nei, men stotra fram at eg ikkje kjende han, og var det sikkert at det passa? Eg visste at han hadde vore konsulent på ei tidlegare bok av le Carré, men elles var det lite eg hadde å bidra med. Eg manna meg opp til å seia ja fordi eg hadde lyst til å spørja han om éin ting: Den tida plaga det meg ille at kvar gong eg skreiv ei bok, gjekk eg ned i djup depresjon når eg nærma meg slutten, og eg lurte på om andre skrivande folk hadde det slik. Så eg spurde.

Han smilte sørgmodig: «Depresjon? Eg er så langt nede at eg er ein fare for meg sjølv kvar gong eg er ferdig med eit bokmanus. Eg er heilt sikker på at eg aldri vil makta å skriva så mykje som ei einaste side til. Så går det litt tid, av og til kan det gå ganske lang tid, og smått om senn er eg skrivefør att. Men det er sure saker. Kvar gong.»

Dette fann eg stor trøyst i; ikkje at det vart lett å skriva, det vart det aldri, men det er som med motbakkar flest, det er inga anna råd enn å gi seg i kast med dei.

Så er det den tingen at ein mann som har skrive Spionen som kom inn fra kulden, må greia nokre oppoverbakkar. Boka gjekk som føljetong i Daily Express den vinteren eg flytta til London i 1963, og eg las avisa før frukost, i pysjen og før barbering. Det hadde eg elles aldri som vane, men dette kunne ikkje utsetjast. Kven John le Carré var, hadde eg inga aning om. Men Berlinmuren var berre så vidt årsgamal, og verda var farleg. Så kven hadde tid til frukost da?

Per Egil Hegge