Lytt til artikkelen:

CD

Georg Philipp Telemann:

Concerti da Camera Vol. 2

Camerata Köln. CPO 2020

«Seks visse kvartettar for ulike instrument, for det meste fløyte, obo og fiolin, som herr Telemann komponerte for temmeleg lang tid sidan, men som ikkje er stukne i kopar, kan tena som gode førebilete for denne arten musikk.» Dette skreiv Johann Joachim Quantz (1697–1773) om kvartettsjangeren i sin skilsetjande fløyteskule Versuch einer Anweisung die Flöte traversiere zu spielen («Freistnad på ei rettleiing i å spela tverrfløyte») frå 1752.

Quantz, som var kong Fredrik II «den store» av Preussens fløytelærar, såg på Georg Philipp Telemanns (1681–1767) kammermusikk som mønstergyldig. Men nett kva for kvartettar han konkret syner til i fløyteskulen sin, kan vanskeleg seiast sikkert – dei blei ikkje «stukne i kopar», altså utgjevne, og me kan difor berre gissa kva for stykke det er tale om.

Likeverdige

Ei kvalifisert gissing kjem den tyske Telemann-forskaren Wolfgang Hirschmann med i omslagsteksten til Camerata Kölns album Concerti da Camera Vol. 2. Han syner til kjennemerket ved somme av kvartettane på plata, som samsvarar med krava Quantz set til komposisjonsforma: Dei tre soloinstrumenta, som musiserer over ei besifra bassline (basso continuo), er på sofistikert vis forma likeverdig i høve til kvarandre, altså utan at eitt instrument dominerer over dei andre. Mykje tyder difor på at dei innspelte stykka er dei «idealkvartettane» den prøyssiske fløytelæraren kåra til klassikarar.

Autentisk klang

Det tyske 1700-talspublikumet sette Telemann høgare enn J.S. Bach. Likevel blei Telemann berre rakka ned på, eller i beste fall ignorert av musikkforskarar på 1800-talet. Ja, etter kvart som Bachs stjerne steig, blei han sett på som Bachs motsetnad – sjølv langt inn på 1900-talet har musikkhistorieverka berre randmerknadar om Telemann, då helst som komponist av overflatisk metervaremusikk.

Grunnane til denne nedvurderinga er mange. Eitt moment er det ideologiske, der Bach blei opphøgd til tysk nasjonalkomponist på kostnad av den meir kosmopolitiske Telemann. Eit anna moment er det praktiske. Ikkje før mot slutten av førre hundreåret var musikarane i stand til å spela Telemann slik som Camerata Köln her gjer, med kopiar av historiske instrument og ei tilbakevending til den barokke framføringsmåten. Sjølv om den kompositoriske kvaliteten i Telemanns kvartettar er høg, er musikken (meir enn hjå Bach) heilt avhengig av å bli spelt på denne historiske måten – ein framføringspraksis Quantz’ omfattande fløyteskule er eit viktig kjeldeskrift for.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.