«Ekte og utsøkt»
Wolfgang Rübsam spelar luttmusikken til Weiss på luttcembalo.
«Berre Sylvius skal spela lutt.» Koparstikk av Bartolomeo Folin (Leipzig, 1776).
CD
Silvius Leopold Weiss:
Sonatas
Wolfgang Rübsam, luttcembalo.
Brilliant Classics 2021.
«Dei er komponerte i den ekte og utsøkte stilen, omtrent som i klaververka til salig Joh. Seb. Bach.» Dette skreiv verdas fyrste Bach-biograf, J.N. Forkel, etter at han i 1782 hadde studert luttverka til Silvius Leopold Weiss (1687–1750).
Forkel er inne på noko her. Dei høgbarokke verka deira har nemleg noko av den same gjennomarbeidde teksturen, dei klåre ideane og den naturlege, ledige stemmeføringa. Vel å merka avgrensar Weiss’ stilistiske likskapar seg til Bachs suitar, altså rekkjene med stiliserte dansar, ikkje til Bachs polyfone sonatar. For sjølv om stykka på dette nye albumet er kalla «sonatar», er dei i røynda dansesuitar, gjerne med ein ouverture fremst i satsrekkja.
Kongeleg luttspelar
Det er belegg for at den to år eldre Bach møtte Weiss minst to gonger, kort tid før dei begge døydde med halvannan månads mellomrom i 1750. I den samanhengen var Weiss den av dei med høgast formell status. Han var nemleg kongeleg kammerluttspelar hjå kurfyrst August den sterke i Dresden, medan Bach «berre» var kantor og musikkdirektør i Leipzig. Som si tids mest kjende luttvirtuos var Weiss mellom dei høgast betalte hoffmusikarane.
Eit koparstikk eg kjøpte i eit antikvariat i Praha for nokre år sidan, vitnar om statusen hans. Under portrettet er nemleg eit dikt av den saksiske hoffpoeten von König sitert: «Es soll nur Sylvius die Laute spielen» – «Berre Sylvius skal spela lutt.»
Luttcembalo
Weiss skreiv nesten 100 «sonatar» av den typen tyske Wolfgang Rübsam spelar fire av på dette albumet. Interessant nok framfører ikkje Rübsam dei på lutt, men på eit såkalla «luttcembalo», eit klaverinstrument med tarmstrenger som – gjennom tangentar – blir plukka på av små plekter. Kor godt fungerer dette i dei idiomatiske luttverka til Weiss?
I mine øyro kling det meir som cembalo enn som lutt, for sjølv om tonen er varm og relativt svak, har ansatsen meir av det eksplosivt sprøe me kjenner frå cembaloen, enn av det luftig-perlande som karakteriserer lutten. Sjølve spelemåten til Rübsam likar eg godt, då særleg den uortodokse fleksibiliteten i fraseringa, som me kjenner att frå innspelingane hans av Bachs orgelverk.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk-
meldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
CD
Silvius Leopold Weiss:
Sonatas
Wolfgang Rübsam, luttcembalo.
Brilliant Classics 2021.
«Dei er komponerte i den ekte og utsøkte stilen, omtrent som i klaververka til salig Joh. Seb. Bach.» Dette skreiv verdas fyrste Bach-biograf, J.N. Forkel, etter at han i 1782 hadde studert luttverka til Silvius Leopold Weiss (1687–1750).
Forkel er inne på noko her. Dei høgbarokke verka deira har nemleg noko av den same gjennomarbeidde teksturen, dei klåre ideane og den naturlege, ledige stemmeføringa. Vel å merka avgrensar Weiss’ stilistiske likskapar seg til Bachs suitar, altså rekkjene med stiliserte dansar, ikkje til Bachs polyfone sonatar. For sjølv om stykka på dette nye albumet er kalla «sonatar», er dei i røynda dansesuitar, gjerne med ein ouverture fremst i satsrekkja.
Kongeleg luttspelar
Det er belegg for at den to år eldre Bach møtte Weiss minst to gonger, kort tid før dei begge døydde med halvannan månads mellomrom i 1750. I den samanhengen var Weiss den av dei med høgast formell status. Han var nemleg kongeleg kammerluttspelar hjå kurfyrst August den sterke i Dresden, medan Bach «berre» var kantor og musikkdirektør i Leipzig. Som si tids mest kjende luttvirtuos var Weiss mellom dei høgast betalte hoffmusikarane.
Eit koparstikk eg kjøpte i eit antikvariat i Praha for nokre år sidan, vitnar om statusen hans. Under portrettet er nemleg eit dikt av den saksiske hoffpoeten von König sitert: «Es soll nur Sylvius die Laute spielen» – «Berre Sylvius skal spela lutt.»
Luttcembalo
Weiss skreiv nesten 100 «sonatar» av den typen tyske Wolfgang Rübsam spelar fire av på dette albumet. Interessant nok framfører ikkje Rübsam dei på lutt, men på eit såkalla «luttcembalo», eit klaverinstrument med tarmstrenger som – gjennom tangentar – blir plukka på av små plekter. Kor godt fungerer dette i dei idiomatiske luttverka til Weiss?
I mine øyro kling det meir som cembalo enn som lutt, for sjølv om tonen er varm og relativt svak, har ansatsen meir av det eksplosivt sprøe me kjenner frå cembaloen, enn av det luftig-perlande som karakteriserer lutten. Sjølve spelemåten til Rübsam likar eg godt, då særleg den uortodokse fleksibiliteten i fraseringa, som me kjenner att frå innspelingane hans av Bachs orgelverk.
Sjur Haga Bringeland
Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk-
meldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Jørgen Boassen har vorte kjend langt utanfor Grønlands grenser etter at han viste Donald Trump jr. omkring i Nuuk.
Foto: Christiane Jordheim Larsen
Alle auge på Grønland
NUUK, GRØNLAND: 2025 starta med vaksenopplæring om Grønlands geopolitiske betyding. Saman med store delar av den vestlege pressa har eg følgt spora etter Donald Trump jr. i hovudstaden Nuuk.
Afghanarane som spelar i filmen til Raha Amirfazli og Alireza Ghasemi, har flykta frå Iran.
Foto frå filmen
Filmglede
Det er alltid kjekt å opne det nye året med mykje film.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Papiravisa