Lytt til artikkelen:

CD

Johan Kvandal:

A Quiet Beauty. Works by Kvandal

Lina Johnson, sopran; Arnfinn Tobiassen, orgel. LAWO 2020

J.S. Bachs store orgelverk sviv alltid i brakgrunnen for ein orgelkomponist. Dette er tydeleg i kraftsalven av eit koralforspel som Johan Kvandal komponerte til salmen «Ljoset yver landet dagna» i 1956. Salmen, som Bernt Støylen attdikta i 1926, byggjer på den latinske sekvensen (lovsongen) Lux illuxit laetabunda, som truleg blei skriven av erkebiskop Eirik Ivarsson kring 1200. Både ord og tonar kan førast attende til olsokfeiringa i Nidaros i mellomalderen.

Kvandal handsamar her salmemelodien på interessant vis. Me lyt venta litt før den sigerssikre mellomaldermelodien kjem i si fulle, arkaisk-strenge form i orgelpedalstemma. Han blir nemleg førebudd og seinare kommentert av dei kvervlande melodiske figurane i manualstemmene (tangentane). Komponisten greier slik å fanga både mellomalderens eige uttrykk og den moderne førestillinga vår av stordomstida i mellomalderen. Det heile blir samla i den kompliserte polyfone forma Bach skapte kompositorisk gullstandard for på 1700-talet.

God teknikk

Dette koralforspelet er det instrumentale høgdepunktet på Kvandal-albumet som sopranen Lina Johnson og organisten Arnfinn Tobiassen har spelt inn i Vår Frelsers kirke i Haugesund. Tobiassen, som er kantor i Olavskyrkja på Avaldsnes på Karmøy, held høgt teknisk nivå. Ingen ting tykkjest tilfeldig, korkje når det gjeld artikulasjon eller frasering. Han tek omsyn til akustikken i kyrkja, for det er akkurat nok «luft» mellom akkordskifta til at tonane strøymer fritt, utan å gli for mykje over i kvarandre.

Fokemusikalsk

Johan Kvandal var son av David Monrad Johansen (1888–1974), ein av mellom- og etterkrigstidas viktigaste norske komponistar. Han blei fødd inn i ein nasjonal musikktradisjon, der folkemusikk og norskdom stod sterkt, men var (til liks med faren) innom mange ulike straumdrag i kunstmusikken i løpet av komponistkarrieren. Den folkemusikalske arven kjem tydlegare fram i orkester- og kammermusikken enn i orgelmusikken, men på plata får me i alle høve den fine Partita over folketonen «Hvor er det godt å lande» (1971), med melodi frå Heddal.

Når det gjeld vokalmusikken, er den avvekslingsrike Benedicam Dominum (1957) stilistisk mest interessant: På underleg (men vellukka) vis blir norske harmoniske vendingar her blanda med noko som i form minner om elegant italiensk barokkmusikk. Sopranen Lina Johnson syner kor fleksibel ho er som songar, med tydeleg tekstuttale og vakker, klår klang i heile registeret.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.