CD

Hector Berlioz:

Symphonie fantastique

Anima Eterna; dir.: Jos van Immerseel
Zig-Zag Territoires 2009

Ludwig van Beethovens niande symfoni, den såkalla «Korsymfonien» frå 1824, markerer eit brot med den reint instrumentale symfoniforma slik me kjenner henne frå Haydn og Mozart. Han hadde nemleg utvida, ja, sprengt forma ved å inkludera kor og songsolistar. Å skriva ein symfoni etter dette var difor som å hoppa etter Wirkola. Symfonien var i krise – hadde han i det heile ei framtid?

Ja, meinte den unge franskmannen Hector Berlioz, som med Symphonie fantastique frå 1830 fann sin eigen veg ut av uføret. Verket danna skule for ein heil generasjon romantiske komponistar.

Instrumentalt drama

Vegen til Berlioz, som i stor grad var sjølvlært i komponisthandverket, gjekk ut på å kombinera litteratur og instrumentalmusikk på ein ny måte. Også Beethovens «Korsymfoni» hadde tekst, nemleg Schillers «Ode til gleda». Men Berlioz’ symfoni er meir eksplisitt – han la til grunn eit detaljert program for musikken, ei historie som i prenta form blei delt ut til konsertpublikumet.

Den fulle tittelen på dette instrumentale dramaet er Épisode de la vie d’un artiste, symphonie fantastique en cinq parties (Episode frå livet til ein kunstnar, fantastisk symfoni i fem delar). Her møter me ein ung kunstnar som overfører førestillingane sine om idealkvinna på ei temmeleg tilfeldig vald jente. Dette er sjølvsagt ei sikker oppskrift på trøbbel, og gjennom ein dryg dose opium går mannen frå vitet – han drøymer at han drep kvinna han elskar, for så sjølv å bli avretta i giljotinen. Det heile endar i ein heksesabbat der både den myrda og mordaren tek del.

Grotesk klokkeklang

Av dei mange gode Symphonie fantastique-innspelingane på platemarknaden merkjer den som orkesteret Anima Eterna frå Belgia kom med i 2009, seg ut.

Har du Berlioz’ programtekst føre deg (ein finn han på Wikipedia), vil du ikkje ha vanskar med å fylgja utviklinga i handlinga; alt frå lyden av giljotinens falløks til den morbide kiminga av kyrkjeklokker under heksesabbaten er levande framstilt i musikken.

Det spesielle med Anima Eterna, er at dei nyttar instrument frå Berlioz’ samtid, i tillegg til at der er færre strykarar enn på referanseinnspelingane mine – desse to momenta skaper eit uvanleg klårt lydbilete. I tillegg har orkesteret funne fram til interessante løysingar når det gjeld instrumenteringa, til dømes i den makabre sistesatsen «Ein heksesabbat», der dei nyttar to gamle hammarklaver for å simulera klokkeklangen.

Dette med orkesterklangen er elles viktig hjå Berlioz, for noko av det han var mest oppteken av, var å utnytta dei karakteristiske klangane til ulike orkesterinstrument: I 1844 gav han ut den fyrste omfattande handboka i instrumentering, Grand traité d’instrumentation et d’orchestration moderne, som framleis blir nytta i komposisjonsundervisninga.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.