CD

G. Gabrieli, A. Vivaldi, U. Rom, A. Marcello, G. Porta, C. Tessarini:

Voyage à Venise

Akademie für Alte Musik Berlin (CD 1); Gli Incogniti (CD 2); Concerto Palatino (CD 3).
Harmonia Mundi 2019

Italia blir gjerne omtala som musikkens heimland, i alle høve når det gjeld seinrenessansen og barokken, for det var her verkformer som kantate, sonate og konsert såg dagens lys. Og om Italia er heimlandet, er Venezia den musikalske hovudstaden: I lagunerepublikken ved Adriahavet blei notetrykkarkunsten oppfunnen og dei fyrste offentlege operahusa opna, og hit blei musikarar frå heile Europa sende for å utdanna seg.

Den venetianske musikken me blir presenterte for på det nye trippelalbumet Voyage à Venise, gjev eit representativt bilete av det musikalske mangfaldet i byen frå slutten av 1500-talet til midten av 1700-talet. På denne tida gjekk sola sakte, men sikkert ned for Venezia som politisk og økonomisk stormakt, men som musikalsk stormakt stod sola i senit.

Ingen av albuma i denne CD-boksen er nye. Han er ei samansetjing av tre eldre CD-ar som ein får til prisen av éin. Lat oss byrja kronologisk med den tredje CD-en, som har den eldste musikken.

Fleirkorteknikk

Det er musikk av Giovanni Gabrieli (ca. 1550–1612), den største meisteren i den venetianske seinrenessansen, det ypparlege ensemblet Concerto Palatino spelar på CD-en Sonate e Canzoni «per concentar con «l’organo» (1999). Som organist i Markuskyrkja kledde Gabrieli den mest prestisjefulle musikarstillinga i byen, der han komponerte stykke i stilen ein kallar «den venetianske fleirkorteknikken». Stilen var tett knytt til arkitekturen i Markuskyrkja: Balkongane til høgre og venstre framme i kyrkja hadde kvart sitt orgel, og kring desse blei høvesvis éi gruppe instrumentalistar og songarar oppstilte, som musiserte mot den andre gruppa, slik at ein slags stereoverknad oppstod.

Gabrieli perfeksjonerte denne teknikken, òg i form av rein instrumentalmusikk for to orgel med kvar sitt orkester. Orgla i Markuskyrkja må ha vore fenomenale, og særleg i samklang med blåseinstrument – den engelske dagbokforfattaren John Evelyn skreiv på 1600-talet at denne kombinasjonen «gav liv til orgla». Diverre eksisterer ikkje dei to originale orgla i Markuskyrkja lenger. Men det gjer dei i San Petronio-kyrkja i Bologna, som Concerto Palatino her nyttar. Desse vakre instrumenta frå 1400-talet, som er mellom dei eldste i Italia, har ein tone klår som sylv, med kvasse overtonar. Heilt spesiell er klangkombinasjon som oppstår når dei virtuose messingblåsarane kjem til.

Ellevill Vivaldi

Den venetianske fleirkorteknikken blei grunnlaget for forma italienarane kallar concerto, «konsert», der eitt eller fleire soloinstrument spelar i dialog med orkesteret. På CD nummer to i boksen, Teatro alla moda (2015), som i heilskap er vigd venetianaren Antonio Vivaldi (1678–1741), får me ni slike solokonsertar for fiolin og orkester. Her briljerer ensemblet Gli Incogniti under leiing av solofiolinisten Amandine Beyer med uvanleg fleksibilitet i klang og uttrykk.

Er Beyer den beste barokkfiolinisten for tida? Eg er villig til å tru det, i alle høve teknisk, når eg høyrer henne i solokadensen (partiet mot slutten av satsen der solisten spelar åleine) i slutten av Vivaldis Fiolinkonsert i D-dur, RV 228. Med lynsnare akkordrørsler klatrar ho her så langt ned på gripebrettet (halsen på fela) med fingrane at det høyrest ut som lyden av ei hysterisk grashoppe – jamvel i dette høge registeret er intonasjonen og klangen presis.

Ukjende obokonsertar

CD nummer éin, Venice. The Golden Age, blei meld i denne spalta då han kom i 2016. Her spelar oboisten Xenia Löffler obokonsertar av venetianske 1700-talsmeistrar som i dag er gløymde. Med seg har ho Akademie für Alte Musik Berlin, som spelar framifrå. Likevel vantar det noko av den klanglege fleksibiliteten som ensemblet Gli Incogniti har. Löfflers obospel kunne derimot ikkje vore betre.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.