Lytt til artikkelen:

CD

Ymse komponistar:

Echoes of Leipzig in Nidaros Cathedral

Magne H. Draagen, orgel. LAWO 2020

Det var ei tid då det norske kulturlivet ikkje vende seg vestover, mot det angloamerikanske, men sørover, mot det tyske. Nasjonalsosialismen gjorde slutt på ein nærare tre hundre år gamal musikalsk tradisjon av kulturell horisontsamansmelting mellom dei to nasjonane: fram til midten av 1800-talet gjennom innvandra musikarar frå Tyskland, og etterpå gjennom norske musikarar og komponistar som drog sørover for å studera, der dei tok med seg både tidsånd og teknikkar heim.

Når ein i musikalsk samanheng tala om Tyskland i Noreg, var det mest synonymt med Leipzig. Denne saksiske metropolen, der Felix Mendelssohn i 1843 grunnla det fyrste tyske musikkonservatoriet, var sentrum for Bach-dyrkinga: Ved konservatoriet utgjorde kontrapunktstudium i Bach-stil basis i teoripensumet, og i dei store kyrkjene – framfor alt i Bachs «eiga» kyrkje, Thomaskyrkja, underviste thomaskantorane i orgelspel. Slik sett blei dei unge nordmennene eksponerte både for Bachs handverk og Bachs ånd. Karakteristisk er utsegna til organisten Sigurd Islandsmoen (1881–1964) frå Sør-Aurdal. Han omtala Leipzig-opphaldet sitt som «en åndelig dåp».

Norsk tone

Islandsmoen er éin av dei sju norske orgelkomponistane på det interessante albumet Echoes of Leipzig in Nidaros Cathedral, der domkantor Magne H. Draagen handsamar det 127 stemmer sterke Steinmeyer-orgelet i Nidarosdomen. Innspelinga gjev oss norsk orgelmusikk inspirert av den tyske orgeltradisjonen slik han blei kultivert av to professorar i Leipzig: komponisten Max Reger (1873–1916), som fylte barokke former med dristige, seinromantiske harmoniar, og organisten Karl Straube (1873–1950), den ellevte thomaskantoren i «arvefylja» etter Bach.

Som Draagen påpeikar, finn me framveksten av ein «norsk» tone i det innspelte repertoaret. Fleire av orgelkomponistane kombinerte nemleg norske folketonar med kjende former frå tysk orgelmusikk, som toccata, preludium, passacaglia og fuge.

Energisk inspirert

Det kompositorisk beste på plata er kanskje Arild Sandvolds (1895–1984) op. 5, Seks improvisasjoner. Straube-eleven Sandvold, som i tre tiår var domorganist og kantor i Oslo, hadde fleire studieopphald i Leipzig. Superb er handsaminga hans av P. Dass-salmen «Herre Gud, ditt dyre navn og ære» i den fyrste improvisasjonen, medan den sjette, J.N. Bruuns «Hos Gud er idel glede», nok har mest av Bachs barokke tonespråk. Draagens spel imponerer med jamn og fin artikulasjon av den kvikke tonegarnityren som omgjev den robust fraserte salmemelodien i lange noteverdiar.

Av dei større orgelverka er eg svak for Reger-eleven Islandsmoens «Passacaglia» frå op. 68, sjølv om han i form og stil ligg vel nær opptil Bach-verket med same namn (BWV 582). Dette ypparlege dømet på den produktive mottakinga av Bachs orgelmusikk i Noreg på 1900-talet blir tolka energisk inspirert av domorganist Draagen.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.