Lytt til artikkelen:

STANDARD­INNSPELINGA

H. Praetorius, Selle, Bernhard, Scheidt, Weckmann:

Baroque Christmas in Hamburg

Bremer Barock; dir.: Manfred Cordes. CPO 2009

CD

Tobias Zeut­schner:

Weihnachtshistorie

Weser-Renaissance; dir.: Manfred Cordes. CPO 2020

Hamburg og Breslau ligg langt frå kvarandre, kring 50 mil i luftline. I dag køyrer ein turen på dryge sju timar, men på 1600-talet tok det nok nærare to veker med hest og vogn på gjørmete landevegar. Byane hadde den tyske kulturen og den lutherske konfesjonen sams, noko som kjem til uttrykk i kyrkjemusikken. Det høyrer me på desse to albuma, som begge blir dirigerte av tyske Manfred Cordes.

Det fyrste albumet byr på orgel- og vokalmusikk av nordtyske komponistar som var aktive i den frie bystaten Hamburg. På det andre får me vokalmusikk frå det som i dag er Wroclaw i Polen, men som på 1600-talet heitte Breslau og låg i den historiske regionen Schlesien. All julemusikken er altså frå den gamle tyskspråklege kultursfæren i vår tids Sentral-Europa.

Hamburgsk jul

CD-en Baroque Christmas in Hamburg er ikkje ny, men verd å lytta til. Kjernen i ensemblet består her av Bremer Barock Consort, som er blitt utvida med 26 musikkstudentar frå Hochschule für Künste Bremen. Korleis påverkar dette tolkinga? Ikkje negativt, i alle fall, for nivået på studentane imponerer. Songarane har ungdommeleg klåre røyster som høver godt til dette tidlege repertoaret.

Hansabyen Hamburg var i eigenskap av fri riksby ein privilegert, sjølvstyrt bystat som stod direkte under keisaren i Wien og ikkje under eit eller anna lokalt adelsdynasti. Byen blei skåna for herjingane under trettiårskrigen, noko som førte musikarar og komponistar frå heile krigsområdet inn bak dei solide bymurane. 1600-talet blei slik ei blømingstid for den hamburgske kyrkjemusikken; ein måtte nok sør for Alpane, til Venezia, for å finna tilsvarande praktfull og påkosta sakralmusikk.

Denne prakta kjem til uttrykk i det fyrste stykket på plata: motetten Angelus ad pastores ait («Engelen tala til hyrdingane») for tre firstemmige kor og ymse instrument. Denne «fleirkorteknikken» var ein komposisjonstype hamburgaren Hieronymus Praetorius (1560–1629) lærte av venetianarane – domkyrkja deira, San Marco, hadde balkongar kringom i kyrkjeskipet som la godt til rette for slik «stereomusisering». Hamburg var elles kjend for sine praktfulle orgel, som jo spelte ei viktig rolle i den lutherske gudstenesta. Av den innspelte orgelmusikken likar eg spesielt godt Heinrich Scheidemanns (1596–1663) fantasi over Luthers julesalme «Vom Himmel hoch, da komm ich her», den me i Elias Blix’ omsetjing kjenner som «Frå høge himmel kjem eg ned». Koralfantasien blir spelt på eit originalt orgel frå 1659 og tek i bruk frodige register som pirrar øyro.

Schlesisk jul

Den andre CD-en er ny. Weihnachtshistorie, heiter han, og her dirigerer Manfred Cordes ensemblet Weser Renaissance, denne gongen utan studentar. «Weihnachtshistorie», blir dei kalla, lutherske julekomposisjonar frå 1600-talet der ein tenor syng evangelieteksten, alternert av kor- og orkestersatsar som utdjupar handlinga.

Den her innspelte Die Geburth unsers Herrn und Heylandes Jesu Christi er av komponisten og diktaren Tobias Zeutschner (1621–1675) frå Breslau og byggjer på Matteusevangeliets fyrste og Lukasevangeliets andre kapittel, i tillegg til tekstar av Zeutschner sjølv. Musikken spenner frå det praktfulle til det intime, med paukar og trompetar der englane forkynner gledesbodskapen frå himmelen, og linne blokkfløyter der hyringane musiserer på Betlehemsmarka. Det er dramatisk innleving over Weser Renaissances tolking, prydd av fine (improviserte) ornament. Koret læt òg bra – det syng så velintonert og klårt artikulert at kvart ord av julebodskapen kjem tydeleg fram.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikkmeldar i Dag og Tid.