Ekstremvêr

Bjørn Håvardsholm

Med dei klimaendringane me har hatt dei siste åra, vert me stadig meir og meir råka av ekstremvêr. Kva kan me gjere?

Me på Vestlandet har vore råka av dette, mellom anna med ras. Likevel er det på Austlandet, i Viken og Innlandet fylke, at skadane har vore verst, med store nedbørsmengder på kort tid. Dette vil nok også skje i framtida.

Med høge havtemperaturar som me har, er fordampinga stor, og væta må jo ned i form av regn. Nå ser me at det er store flaumskadar også i Sør-Europa, og at regnværet flyttar seg nordover derfrå og også austover frå England, og slo då saman til regnfenomenet Hans, som ramma oss hardt.

Gudbrandsdalsområdet har vore hardt ramma. Her ligg busetnad og jordbruk i stor grad langs breddene av Glomma. Sjølv flaumsikring som tidlegare er gjort, er ikkje nok.

Å flytta busetnad og jordbruk er teori utan reell meining. Løysinga må vera betre flaumsikring. Den enklaste måten er, etter reint logisk tankesett, å bli kvitt vatnet med å leia overskotet i flaumperiodar via tunellar over til Vestlandet. Nærast vil vera til Sognefjorden.

Med fall på tunellane vil ein kunne nytta den sikraste gratis driftsmåten – som jo er tyngdekrafta.

Valdresflya ligg om lag på vasskiljet mellom aust og vest. På Bygdin ligg innsjøen Bygdin rett vest, med fall mot innsjøen Tyin og Sognefjorden. Mens innsjøen aust for Bygdin, Vinstervatnet, ligg om lag på same høgd, men då med fall austover til Gudbrandsdalen. Her kunne ein kanskje bygd ein kort tunell mellom dei to innsjøane Bygdin og Vinstervatnet, utan så stor skade for dei som bur der. Eit alternativ kunne vore pumpeanlegg?

Mesteparten av dei enorme utmarksområda i Innlandet, inklusive Jotunheimen og Dovre-området og delar av Trøndelag, har nedslagsfelt til Glomma.

Når det då brått kjem «årsnedbør» der på eit par dagar, og jorda er metta av vatn frå før, så går det gale.

Ved å knyta innsjøane Gjende, Bygdin, Tyin saman med fjelltunnel som fortset til Sognefjorden ved Øvre Årdal, kunne ein bli kvitt overskotsvatnet før det valda skadar. Ein slik tunnel kunne blitt på om lag 40 kilometer. Korleis, og om ein vil nytta vasskraftpotensialet til straum, er ein annan diskusjon.

Med den tekniske kompetansen ein i dag har, så må det kunne ordnast med automatiserte sluser for regulering av vatnet i den samanhengen.

Mykje av areala i Jotunheimen og på Dovre er freda, til liks med områda i Alpane i Sveits; men tunellar i fjellet kan aksepterast også der. Og tunell-løysingar vil til regel skape lite strid.