Språk

Dag Hvidsten

På nynorskdagen førre veke – 10 år etter at kløyvd infinitiv vart ei jamstilt hovudform – hadde eg ynskt at nokon hadde nytta høvet og snakka fram denne infinitivsforma.

«I morgon må du finne på noko å gjera for meg», seier Mattis til systera Hege i boka Fuglane av Tarjei Vesaas (min kursiv). Når ein skriv med kløyvd infinitiv, skal somme verb ha a-ending i infinitiv, og desse 285 verba står i usamansett form på ei liste på nettsida til Språkrådet (Sprakradet.no). I Nynorsk ordliste (Samlaget, 2012) finst derimot nærare 350 verb på lista. Alle andre enn listeverba skal ha e-ending i infinitiv, utanom dei som endar på vokal. Kvifor verba har hamna på lista, er ikkje enkelt å forstå. Men ein treng korkje kunna jamvektslova, norrønt språk eller ha forma i målføret sitt for å skrive brukande med kløyvd infinitiv. Berre lista trengst!

Sidan først på 1900-talet har dei største nynorskforfattarane nytta kløyvd infinitiv, og mange av dei største nyttar han i dag. Eg vart overraska då eg såg Jon Fosse hadde skrive si siste bok, Kvitleik, med kløyvd infinitiv. Forma har i lange bolkar, og sist frå 1959 til 2012, vorte halden «på venterommet» som sideform («klammeform»). Me som er fødde etter den siste verdskrigen og lærte å skrive nynorsk etter 1959, hadde to hovudformer, e- og a-infinitivsending. Dei som like fullt valde kløyvd infinitiv, kunne i stor grad fylgje infinitivsendinga i sitt eige målføre.

Sidan 2012 har både e- og a-endingane og den kløyvde infinitiven vore jamstilte. Men no er retningslinene til bruken av kløyvd infinitiv strengare: Du må halde deg til lista. Samstundes ligg det mange skremmebilete på Internettet retta mot dei noverande og framtidige brukarane av kløyvd infinitiv; det er lett å få auge på nedvurdering, neglisjering og latterleggjering av infinitivsforma, særleg det at dei nye brukarane «må pugge 285 verb».

For å sjå på bruken etter ti år som jamstilt form, saumfór eg fire austnorske lokalaviser i «Midtlandsområdet» og jakta på infinitivar. I over 500 små og store artiklar fann eg at journalistane (og andre) berre hadde nytta 77 av dei 285 verba på lista. Vera, gjera, seia, koma, laga, kunna, setja, selja, fortelja og skapa, skriven anten med e-ending eller a-ending, kom på «ti-på-topp» av dei mest nytta infinitivane.

Det er neppe naudsynt å pugge alle dei 285 verba for daglegdags skriving. Framsnakk heller den tradisjonsrike kløyvde infinitiven.