Religion

Halvor Moxnes

Rune Slagstad seier at for han «står Andreas Aarflot og Helge Hognestad som to søyler i den norske kyrkja som folkekyrke, ikkje dei to einaste, men to viktige søyler».

Eg vil gjerne peika på ei tredje søyle, som Slagstad gøymer vekk på ein litt merkeleg måte. Han snakkar om at Hognestad har ein vidare erfaringsteologisk horisont enn den «individuelle sjølvrealiseringa» i 68-generasjonen. Dersom Slagstad tenkjer på 68-generasjonen i kyrkja, kjenner eg ikkje igjen eit slikt bilete. Der var det ikkje ei subjektivistisk vending, men ei vending til ein vidare horisont, til frigjerings- og solidaritetsrørsler internasjonalt og lokalt.

Vi var òg opptatte av ei demokratisering av kyrkja og kyrkestyret. Mange av oss i krinsen rundt Alternativt Arbeidsfellesskap i kyrkja med bladet «Teologi for menigheten», høyrde også til støttespelarane til Hognestad. Til dømes høyrde eg til dei mange som ikkje kom inn i Høvik kyrkje til innsettinga til Helge Hognestad og kunne holde ein appell basert på preika, som Helge hadde delt med meg på førehand.

68-generasjonen er blitt ein sterk tradisjon i den norske kyrkja som langt på veg har tatt over etter den pietistiske tradisjonen. Hognestad er ein særs viktig impuls til ein opnare religiøsitet, men det er fleire innspel i denne utviklinga: kvinner på alle nivå, som totalt har endra biletet av kyrkja; ein økologisk etikk og spiritualitet; opning for mangfald når det gjeld kjønn, seksualitet og etnisk identitet.

Slagstad har rett i å peike ut Hamar Bispedøme som ein stad for Hognestad. Biskop Hille var med å finne ei løysing då Hognestad måtte slutte i Høvik. Hille var styreleiar i Christopher Bruun-stiftinga knytt til Gausdal prestegard, som var tilknytinga då Hognestad vart statsstipendiat. Kristian Schjelderup (cf. Pål Repstad, Mannen som ville åpne kirken) og Rosemarie Køhn var tydelege på å opne kyrka, også for dei som ikke kjende seg verdige. Statuen av Rosemarie Køhn som nett er reist ved Hamar Domkyrkje ber innskrifta «Ingen tro er for liten».

Eksempla frå Hamar er innlegg i debatten om kva folkekyrkja er. Slagstad skisserer opp ei motsetning mellom ein «konsensustradisjon» med vekt på dogma, som Aarflot står for, og «erfaringsteologi» med vekt på subjektive religiøse opplevingar, som Hognestad representerer.

Dette er uttrykk for eit teologi- og idéhistorisk perspektiv. Men da får han ikkje tak i det som har vært den viktigaste motsetninga i debatten om folkekyrkje, slik Aarflot seier det i Trossamfunn og folkekirke: om reformene i Den norske kirke de siste femti år (1999). Her vil Aarflot halde saman det som ofte har vore motsetningar: mellom at folkekyrkja lenge var omtrent det same som folket, og tanken at den «verkelege kyrkja» var dei «truande», og at det var dei som burde styre kyrkja.

Dette kom opp på det første Kyrkjemøtet i 1984. Mot synspunktet at kyrkja var «dei som søkjer til kyrkja» (det vil seie trussamfunn), hevda eg at kyrkja er «dei som soknar til kyrkja», (det vil seie den lokale folkekyrkja). Det er dette siste standpunktet som har vorte styrkt gjennom demokratiseringa av kyrkja og val til Kyrkjemøtet med fleire lister. Resultatet er eit meir representativt Kyrkjemøte med fleire unge og fleire skeive.

Men det som for meg gjer det umogeleg å likestille Hognestad og Aarflot som «to viktige søyler» i den norske folkekyrkja, er maktperspektivet. Det er merkeleg at Slagstad ikkje gjer bruk av det. Dei to er som David og Goliat når det gjeld makt, og vi høyrer det òg i Slagstads overskrift, «Kapellanen og biskopen».

Nett fordi avgjersla til Aarflot om å stenge Hognestad ute verka så urimeleg, vart makta oppfatta som misbruk av makt. Etter mi meining stengde Aarflot ute ei nødvendig nyorientering. Kristendommen har alltid endra seg ut frå kontekst og kultur. Da kristen misjon drog frå Palestina til gresk og romersk kultur, vart trua uttrykt i greske filosofiske omgrep. Når Hognestad søkjer den «åndelege dimensjonen», er han mellom anna inspirert av Jung og psykologisk bevisstheitsutvikling.

Det må vere mogeleg å prøve ut nye måtar å snakke om menneske og tru på, slik at kyrkja ikkje vert låst i gamle verdsbilete.

Halvor Moxnes er professor emeritus ved Teologisk fakultet ved Universitetet i Oslo.