Dialektarroganse
Christian Borch.
Foto: Terje Bendiksby / NTB
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Språk
Dialektarroganse er eit plagsamt fenomen i NRK, seier medieveteranen Christian Borch. Kor ille plaga måtte vera for han og meiningsfelagar veit eg ikkje, men det er grunn til å meine at ho langt frå er på nivå med ei plage bygdefolk har møtt til alle tider: Frons urbana! Store Norsk Leksikon gjev denne tydinga: «Frons urbana betyr bymessig utseende eller bymessig sikkerhet i opptreden.»
Opplevd er det monaleg sterkare: Det åndelege hovmod byfolk møter bygdefolk med. Arne Garborg skildrar godt korleis Daniel Braut opplever dette i romanen Bondestudentar (1883). I relativt nær fortid lyste hybelvertar i Oslo ut rom med denne tilleggsteksta: «Ikke nordlending.» Eg kjenner til ei ung jente frå Hedmark som søkte arbeid som servitør i Oslo. Eit vilkår for tilsetjing var å leggje av talemålet sitt.
Sjølv gjekk eg delar av grunnskulen i Asker og blei mobbeobjekt på grunn av raulandsmålet mitt. Vanleg reaksjon i slike høve er å bli tvospråkleg, eller bidialektal på fint. Eg valde i staden å reagere med fysisk motstand og greidde å banke dei verste plageåndene. Ikkje at eg var så sterk, men eg hadde ei god sak! Om resultatet blei positivt, vil eg likevel ikkje tilrå tilsvarande framferd som generell strategi for Noregs Mållag.
Utløysande for reaksjonen til urbanisten Borch er programmedarbeidaren Lars Os og talemålet hans frå Nord-Østerdalen. Serleg spørjeordet kessen ser han som eit problem, jamvel om han likevel høyrest ut til å ha oppfatta tydinga, «hvordan», på heimedansk. Dette ordet har elles ei rad med former i norske målføre, korleis, kålest, hoss(i), hossleis, (h)åssen og altså kessen. Lett skjønelege, vil eg seia, om ordet i seg sjølv kan verke framandt fyrste gong ein høyrer det, vil ein med godvilje og fatteevne på normalnivå skjøne tydinga av samanhengen.
Dialektbruk er eit problem for nye landsmenn, seier Borch. Skal me tilpasse oss dei, eller dei til oss?
Attende til Garborg og Bondestudentar: Det er der sagt at av øldrikking og radikalisme blir det aldri for mykje av. Tilsvarande vil eg seia: Av dialektbruk i NRK (og andre stader) blir det aldri for mykje.
Innlegget signert Johan Vaa som stod på trykk førre veke, var eit eldre innlegg og kom på trykk ved ein feil.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Språk
Dialektarroganse er eit plagsamt fenomen i NRK, seier medieveteranen Christian Borch. Kor ille plaga måtte vera for han og meiningsfelagar veit eg ikkje, men det er grunn til å meine at ho langt frå er på nivå med ei plage bygdefolk har møtt til alle tider: Frons urbana! Store Norsk Leksikon gjev denne tydinga: «Frons urbana betyr bymessig utseende eller bymessig sikkerhet i opptreden.»
Opplevd er det monaleg sterkare: Det åndelege hovmod byfolk møter bygdefolk med. Arne Garborg skildrar godt korleis Daniel Braut opplever dette i romanen Bondestudentar (1883). I relativt nær fortid lyste hybelvertar i Oslo ut rom med denne tilleggsteksta: «Ikke nordlending.» Eg kjenner til ei ung jente frå Hedmark som søkte arbeid som servitør i Oslo. Eit vilkår for tilsetjing var å leggje av talemålet sitt.
Sjølv gjekk eg delar av grunnskulen i Asker og blei mobbeobjekt på grunn av raulandsmålet mitt. Vanleg reaksjon i slike høve er å bli tvospråkleg, eller bidialektal på fint. Eg valde i staden å reagere med fysisk motstand og greidde å banke dei verste plageåndene. Ikkje at eg var så sterk, men eg hadde ei god sak! Om resultatet blei positivt, vil eg likevel ikkje tilrå tilsvarande framferd som generell strategi for Noregs Mållag.
Utløysande for reaksjonen til urbanisten Borch er programmedarbeidaren Lars Os og talemålet hans frå Nord-Østerdalen. Serleg spørjeordet kessen ser han som eit problem, jamvel om han likevel høyrest ut til å ha oppfatta tydinga, «hvordan», på heimedansk. Dette ordet har elles ei rad med former i norske målføre, korleis, kålest, hoss(i), hossleis, (h)åssen og altså kessen. Lett skjønelege, vil eg seia, om ordet i seg sjølv kan verke framandt fyrste gong ein høyrer det, vil ein med godvilje og fatteevne på normalnivå skjøne tydinga av samanhengen.
Dialektbruk er eit problem for nye landsmenn, seier Borch. Skal me tilpasse oss dei, eller dei til oss?
Attende til Garborg og Bondestudentar: Det er der sagt at av øldrikking og radikalisme blir det aldri for mykje av. Tilsvarande vil eg seia: Av dialektbruk i NRK (og andre stader) blir det aldri for mykje.
Innlegget signert Johan Vaa som stod på trykk førre veke, var eit eldre innlegg og kom på trykk ved ein feil.
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet i november i fjor.
Foto: Dag og Tid
Fylgjene av konkurransestaten
Rune Slagstad syner korleis venstresida lenge har gløymt røtene og prinsippa sine. Der andre held seg til vande spor, gjenetablerer han vona om at vi kan finne ut av kva som er viktigast å diskutere.
Jean-Marie Le Pen døydde 7. januar, 96 år gamal.
Foto: Stephane Mahe / Reuters / NTB
Ein politisk krigar har falle
Jean-Marie Le Pen (1928–2025) vart ein nybrotsmann for all høgrepopulisme i dag.
Papiravisa