BISTAND

PER TORE DALEN

NESODDEN

I Dag og Tid 24. november seier Terje Tvedt at bistand og multikultur «har overmanna samtidas forståing av seg sjølv». Det er ikkje vanskeleg å sjå at han har dokumentasjon for påstanden. Og det biletet av oss sjølve vi sit att med, er det ikkje råd å vri seg unna. Det fortvilte er at det ikkje lèt til å vere noko vi kan gjere med det. Eller er det noko Tvedt ikkje ser?

Elitens «internasjonale gjennombrot» vert profilert mot 1800-talets «nasjonale gjennombrot», og der finn vi Jens Arup Seip. Etter eit vidgjete foredrag i 1963 vart Seip nærmast over natta forelda, hevdar Tvedt. Skissa hans av 1800-talet syner likevel at han aksepterer Seips historieforteling. Korleis har den forteljinga vorte til? Hos Tvedt høyrer vi om den nye eliten, men ikkje noko om «folk». Men det gjer vi heller ikkje hos Seip. Det kan synast som det var i Seip si samtid den nye eliten vart etablert. Det er i alle høve det vi kan slutte av Fredrik Thues artiklar om Seip i Historisk tidsskrift 1–2/2016. Med omgrepet «modernisme» freistar han å fange inn dei karakteristiske trekka, mellom anna tendensen «til å oppfatte kunnskap og forståelse som en eksklusiv kompetanse for en innviet elite». Det allmenne publikum som hadde vore den primære adressaten tidlegare for kunstnarar og akademikarar, vart ringeakta. Modernistane vende seg til kvarandre, dei innvigde, og søkte anerkjenning berre frå dei.

Biletet Thue teiknar, verkar overtydande, i alle høve for nokre av oss som har opplevd tida. Det var livsnerven i Wergelands, Bjørnsons, Sars’ og Kohts fellesskap denne generasjonen snudde ryggen til. Sjølvsagt ikkje som studieobjekt, men som eit «vi» å identifisere seg med. Av dette følgde ei historieforteljing som vi framleis held oss med. Kan hende er det her vi finn grunnen til den fortvilte situasjonen vår. Då treng vi ei anna historie. Men kan vi velje ei historie? Må vi ikkje søke sanninga, finne ut korleis det eigentleg var, slik Ranke sa?

Nietzsche forkasta heile den platonsk-kristne tradisjonen som gav oss vitskapen og moderne historiegransking. Slik han såg det, kjøver dette livet og fridomen. Det kristne kjærleiksbodet er løynd maktmiddel. Er dette sanninga om bistanden? Nietzsche er nådelaus, vi slepp ikkje unna. Men følgjer vi han slik Gianni Vattimo gjer, mellom anna i After Christianity (2002), kan vi sjå noko som var løynd for Nietzsche. Den guden han sa er død, er filosofanes gud og ikkje Bibelens. Det gjer sjølvoppgjeret til å bere og arbeidet med ei anna historieforteljing mogeleg og meiningsfylt.