SKULE

ROAR ULVESTAD

BERGEN

Med fortid som introvert elev lurer eg på korleis min eigen skulegang ville vore i dag. Eg tviler på om munnlege presentasjonar og ein fragmentert timeplan i ein klasse på tretti hadde gjort særleg gagn. Eg ser med skrekk på korleis det ville vere å stille seg framfor klassen og vise at eg har skjøna ei lang rekke med kriterium for korleis eg skal te meg. Den skrekken ser eg òg i auga på elevane mine, og eg gruer meg i lag med dei. I trygge klasser med låg list og kultur for mangfald går det som regel bra, men same lærar kan ha både trygge og utrygge klasser. Tru det eller ei.

Den ekstroverte og pågåande eleven, som har skjønt at impulskontroll er den strategisk beste vegen til sjølvhevding, vil sannsynlegvis klare seg godt i skulen. Det å vere utåtvend og meistre alle sosiale situasjonar er idealet. Å vere blyg er eit lyte, og å kunne stikke seg fram på ein sosialt akseptert måte i alle samanhengar har blitt skulen si hovuddygd. Denne tvangen om generell meistring er kanskje skulen si store svepe i dag, sjølv om vi på ingen måte hadde det so inderleg feitt for tretti år sidan heller.

Vi blir stadig skulda for at vi hadde ein «koseskule» på 1970- og 80-talet. Eg huskar fint lite kos i den skulen som kritikarane yndar å kalle «koseskulen». Eg huskar ein oppjaga kvardag der lite hang i hop, med hyppige sceneskift og få raude trådar, bortsett frå lengselen etter å kome seg heim.

Likevel var det noko som var betre. Eg fekk vere i fred. Å kome heim, sparke sekken med skulebøker inn i hjørnet og finne fram boka som eg hadde lånt på folkebiblioteket dagen før, gav i det minste høve til lang uavbroten fordjuping på eigne vilkår som skulen aldri kunne tilby.

I livet før iPad og skjermflimmer fekk eg drive «monotasking» i stor stil. Takk og lov at det var tida før vurderingskriterium og læringsstrategiar, slik at eg fekk oppdaginga av ukjent land for meg sjølv, utan at det eg gjorde, måtte kvernast gjennom ei vurderingsmatrise og få ein talverdi.

Vi har i dag ein skulerøyndom der idealet for alle er å meistre alt. Kor mykje spelerom har vi eigentleg for å la dei elevane som ikkje profiterer på tvangseksponering, vere i fred? Skulen er ein god plass for dei utovervende som har skjøna når dei skal halde seg tilbake. Eg trur dei klarer seg godt, eg. Etter kvart som mangfaldet i skulen har blitt større, har skulen gått andre vegen, med å ville presse alle gjennom same kvern uansett personlegdom og bakgrunn.

No som i alle år, trur eg at den skulen aldri har tilpassa seg den introverte eleven, men tvert om blitt vanskelegare. Å ikkje henge med på alle krava til å uttrykke seg sjølv, trur eg har blitt etablert som ein mangel. Retten til å teie ser vi berre på amerikanske TV-seriar, og du må gjere noko kriminelt for å få han. Kanskje til og med fagtermen «selektiv mutisme» burde få nytt omdømme.

At ein ikkje snakkar med kven som helst om kva som helst, er gjerne teikn på klokskap og høgt utvikla dømmekraft.

Roar Ulvestad er lektor i norsk og tillitsvald i Utdanningspolitisk utval i Utdanningsforbundet.