Ideologi

Magne Kaldhusdal

Første gongen eg høyrde ordet ‘narrativ’ (frå latin narratio, forteljing), tenkte eg at det handla om postmoderne jåleri i eit lite akademisk sjikt. Så feil kan ein ta. Eg er framleis skeptisk til både postmodernisme og språkleg jåleri, men har fått stor respekt for uttrykket ‘store forteljingar’.

Som medlem i Raudt vart eg sjokkert over innlegg frå enkelte debattantar på venstresida i tida etter Russland sin folkerettsstridige invasjon av Ukraina. Ukraina fører ein forsvarskrig i tråd med FN-pakta. Likevel er det enkelte som ser dette som ein krig mellom USA og Russland.

Støtte til Ukraina er derfor støtte til det imperialistiske USA, og dermed er det feil av Noreg å donere våpen til Ukraina. For meg er dette ein fullstendig ulogisk konklusjon. Fleirtalet på Raudt sitt landsmøte i 2023 kom da også fram til at det er rett å hjelpe Ukraina med våpen.

Likevel er det grunn til å spørja: Kva er bakgrunnen for at enkelte på venstresida engasjerer seg mot slik våpenhjelp? Det handlar iallfall ikkje om eit ønske om undertrykking av det ukrainske folket. Eg mistenker at to ulike ‘store forteljingar’ kan hjelpe oss eit stykke på veg med å forklare fenomenet.

Den eine forteljinga handlar om kampen mellom to leirar, der den eine leiren er imperialistiske land med USA i spissen, og den andre leiren er land som står opp mot USA. Dette er forteljinga til campismen (frå engelsk camp, leir), som har sine røter i Zjdanov-doktrinen frå 1947.

I starten av den kalde krigen hadde Sovjetunionen rolla som uomstridd leiar for den ‘antiimperialistiske’ leiren. Denne rolla vart i ein periode utfordra av Mao, som såg på Kina som ein naturleg leiar for dei fattige landa i den tredje verda. Den campistiske forteljinga fekk aldri brei tilslutning i vestleg arbeidarrørsle, og stod spesielt svakt i perioden 1980–2010. I denne perioden utvikla Kina samarbeidet med vestleg finanskapital om å bli verdas viktigaste leverandør av industrivarer, samtidig som Sovjetunionen gjekk i oppløysing og Russland utvikla ein mafiøs kapitalisme.

Dei siste ti åra har campismen fått ein renessanse innafor eit lite miljø på venstresida. Ei delforklaring er at både Russland og Kina i aukande grad har kritisert USA. Kina og Russland har også utvikla samarbeidet seg imellom, og med stadig fleire regionale stormakter i det globale sør. Det synest likevel underleg at sosialistar ser med velvilje på regime som undertrykker arbeidarrørsla langt hardare enn landa i Vesten.

Ei forklaring er at den campistiske forteljinga aldri har lagt vekt på interne forhold i landa i den ‘antiimperialistiske’ leiren. Det viktigaste er at den ‘antiimperialistiske’ leiren er ei motkraft mot den ‘imperialistiske’ leiren. Fienden til eigen fiende blir ein slags venn.

Den andre forteljinga som kan forklare venstresidemotstand mot våpenhjelp til Ukraina, har ein brei ideologisk bakgrunn, som blant anna inkluderer religiøs pasifisme, antimilitarisme og endetidsfrykt. Forteljinga om fredsrørsla vart forma av frykta for atomkrig og det faktum at USA er det einaste landet som har brukt atomvåpen.

Sovjet utnytta dette til å støtte og påverke fredsrørsla. Nato-skepsis vart ein sentral markør i forteljinga til fredsrørsla. Støtte til den sovjetiske, russiske eller kinesiske samfunnsmodellen har aldri vore ein del av forteljinga om fred, men støtte til demokratiske endringar i Russland, Kina og postsovjetiske land har heller ikkje stått sentralt. Hovudpoenget er frykt for auka spenning som kan føre til storkrig mellom aust og vest.

I konflikten mellom aust og vest har Vesten rolla som den aggressive parten, eller rolla som den ‘vaksne i rommet’ med ansvar for å sikre freden ved å gi etter for press frå aust.

Dei store forteljingane fungerer som eit lim som held saman både store imperium og små sekter, men forteljingane kan også hindre oss i å bruke sunn fornuft og ny kunnskap til å endre oss når verkelegheita endrar seg.

Magne Kaldhusdal er
pensjonert forskar.