Skule

Ingvar Laberg

Under overskrifta «Ubehaget i klasserommet» i Dag og Tid 9. juli opplever eg at ansvaret for ubehaget, som diverre altfor mange barn og unge kjenner på, blir plassert på eleven sjølv. Vektlegging av psykisk helse som ein viktig del av opplæringa, blir framstilt som å gjera elevane ei bjørneteneste, ved at merksemda om temaet i seg sjølv fører til dårleg psykisk helse.

Artikkelen og meiningsytringane etterlet eit inntrykk av at barn og unge har svakare beredskap for å takla livet sitt no enn før, og at skulen lagar tilpassingar på individnivå som bidreg til at barn og unge ikkje taklar motstand i livet og følgjeleg utviklar vegring, angst og i siste instans dårleg psykisk helse.

Opplæringslova paragraf 9a, elevane si arbeidsmiljølov, skal sikra elevane eit godt arbeidsmiljø i vid forstand. Merksemda i denne kommentaren rettar seg mot det psykososiale miljøet, jf. paragraf 9a-3 første ledd: «Skulen skal aktivt og systematisk arbeide for å fremja eit godt psykososialt miljø, der den enkelte eleven kan oppleva tryggleik og sosialt tilhøyr.»

Perspektivet som manglar i den nemnde artikkelen, er søkjelys på årsakene til at altfor mange elevar utviklar vegring mot å gå på skulen fordi dei opplever, i ulik grad, at klasse- og skulemiljøet er utrygt å vera i. Når born og unge over tid blir utsette for negativ åtferd frå medelevar, i sosiale medium, i friminutt og på fritida, er det naturleg å utvikla sosial utryggleik og angst, som i neste omgang framstår som «psykiske problem».

Terskelen for å godta negativ åtferd har blitt stadig lågare, både i klasserommet og i elevane si fritid, og den nye generasjon foreldre har flytta terskelen for å korrigera negativ åtferd til nesten å ikkje reagera lenger.

Bakgrunnen min er mangeårig lærar, kontaktlærar, skulerådgjevar, pedagogisk konsulent og rektor. Eg er redd for at vi ofrar vanlege, kjenslevare elevar i frykt for å angripa negativ åtferd mot lærarar i klassemiljøet og mot enkeltelevar. Så endar vi med ein diskusjon om elevar med psykiske problem, medan årsaka til mistrivnad og sosial utryggleik ikkje blir synt nok merksemd.

Eg er ikkje talsperson for gamaldags disiplin i skulen, men eg er overtydd om at vi må møta negativ åtferd mot lærarar og elevar på ein mykje meir tydeleg måte enn vi praktiserer i dag. Det betyr at vi som er fagpersonar, saman med foreldra, må redefinera kva som er greitt og kva som er ugreitt i mellommenneskeleg samspel. Vi må konkretisera kva verbale ytringar elevar ikkje må tola, at dei har rett til å vera inkluderte i klassemiljøet, at dei skal sleppa ekle utfall mot seg sjølv, utsjånad, veremåte med meir i sosiale medium og i friminuttane.

Dei elevane som søkjer merksemd og maktposisjonar i miljøet gjennom negativ åtferd, må følgjast tett opp i nært samarbeid med foreldre og pårørande. Skulen og andre vaksenmiljø er i ferd med å tapa denne kampen ved at nye standardar for åtferd får fritt spelerom. Resultatet er at stadig fleire opplever utryggleik og mangel på trivsel. Vi kan umogleg meine at denne «motstanden» i livet må elevar tola og sjølve bera ansvaret for at dei ikkje har ein god skulekvardag.