Raudt

Jesper Hommefoss
Johnsen

jesper@dagogtid.no

Raudt er på fleire målingar oppe i 10 prosent. For eit parti som braut sperregrensa for første gong i stortingsvalet sist haust, er ikkje det småtteri. Ein skal ikkje lenger tilbake enn til stortingsvalet 2017 for å finne eit valresultat på 2,4 prosent. På somme målingar er Raudt no større enn både SV og Senterpartiet.

For mange har denne oppgangen komme brått på. Men valforskar Tor Bjørklund er ikkje overraska.

– Nett no rir dei ei stemningsbølgje. I straumkrisa har dei eit godt utgangspunkt med EU-motstand og truverd, i og med at dei aldri har hatt regjeringsansvar. Og så har dei ein dyktig leiartrio.

Bjørklund meiner òg at dei såkalla pendlarbustadsakene har råka dei etablerte partia hardt.

– Raudt er det einaste partiet med reint rulleblad i den saka. SV har òg problem. Raudt har difor best utgangspunkt når dei kritiserer fusk og fanteri.

Sperregrensa

Medan den store veksten den siste tida ikkje er så vanskeleg å forklare, meiner Bjørklund at det interessante heller er vegen over sperregrensa. Partiet haustar no fruktene av mange tiår med utrøytteleg arbeid i norske kommunestyre, meiner han. På lokalt nivå har forløparen Raud Valallianse (RV) vore representert heilt sidan 1975.

– AKP (m-l) har av gode grunnar vore eit utskjelt parti i norsk politikk. Likevel skal dei ha all ære for eit glødande arbeid lokalt. Det skal litt til å halde oppe motivasjonen når det buttar imot, og dei knapt når 1-prosentstreken i oppslutnad. Dei har klart å byggje den plattforma som ei rekkje flinke politikarar no gjer suksess med.

Bjørklund har den siste tida studert kommunevalet i 2019 og seier at veljarprofilen til Raudt har eintydige trekk.

– AKP (m-l) dyrka den fagorganiserte kroppsarbeidaren. Profilen til Raudt lever ikkje opp til det idealet. Tilsette i offentleg sektor utgjer over halvparten av dei yrkesaktive veljarane. Eitt tyngdepunkt finn vi i velferdssektoren, i helse-, sosial- og utdanningsvesenet. I tillegg er dei høgt utdanna, og eit knapt fleirtal er kvinner.

Ny arbeidarklasse

Bjørklund meiner Raudts suksess heng saman med auka vekt på økonomiske skilnader, og at klasseomgrepet har fått ny aktualitet i den politiske debatten. Samstundes har kart og terreng endra seg. Den mest streikeviljuge er ikkje lenger industriarbeidaren.

– Profilen til Raudt er vorten påfallande lik profilen til SV. Idealet i den muskuløse jern- og metallarbeidaren er bytt ut med barnevernspedagogen. Ingen av dei folkevalde i stortingsgruppa er arbeidarar. Før var det sånn at dei høgt utdanna røysta borgarleg. Den samanhengen er snudd på hovudet. Høg utdanning peikar no snarare mot venstre enn høgre.

– Har Raudt vunne fram med å snakke om fordelingsspørsmål, altså klassespørsmål, i staden for identitetspolitiske og verdipolitiske tema?

– Det trur eg absolutt. No er det så mange parti som kjempar om til dømes dei grøne veljarane, så dei har ikkje så mykje å tape på det. Men ein skal ikkje sjå bort ifrå at det er ein kime til konflikt i partiet.

Revolusjon

Kritikarar som Bård Larsen i Civita har vore ute og åtvara mot ein retorisk nærleik til den autoritære m-l-rørsla. I prinsipprogrammet til Raudt kan ein lese: «Som eit revolusjonært sosialistisk parti, er det ikkje Raudt si oppgåve å administrere kapitalismen i regjeringsposisjon.»

– Eit revolusjonært sosialistisk parti, er ikkje det eit gufs frå fortida?

– Formuleringa kan overraske. Men det går føre seg ei ideologisk loftsrydding i Raudt, slik SV tidlegare har vore gjennom. Truleg vil slike formuleringar verte fjerna.

– No har dei to venstresidepartia om lag 20 prosent til saman. Kan dei ikkje berre slå seg saman?

– Sett utanfrå verkar det logisk. Men for 20–30 år sidan hadde det vore heilt utenkeleg. Mange i SV følte seg lurt og herja med av AKP (m-l). Det sit nok igjen mykje vondt blod mellom partia.

Bjørklund peiker på at det danske partiet Enhedslisten har hatt suksess etter å ha gått gjennom ein liknande prosess. I kommunevalet sist haust vart dei det største partiet i København.

– Kanskje står dei såkalla museumsvaktarane sterkare i Raudt enn i SV. Men AKP-arane frå glansdagane på 1970-talet er alle vortne pensjonistar. Og veljarane til Raudt er unge, slik AKP-arane var den gongen.

Valforskaren vegrar seg for å prøve seg som spåmann, men trur iallfall posisjonen over sperregrensa er rimeleg trygg i åra framover.

– Den underlege m-l-rørsla har sett spor i historia. Ikkje berre med ei levande dagsavis, Klassekampen, men òg med eit stortingsparti.